Ynt: Sigarayı Bırakanlar Listesi
Sigara 'kârlı' mı?
The Economist dergisinde yer alan bir çalışma Amerika ve Avrupa'nın sigara kullanımıyla ilgili farklılıklarını ortaya koyuyor ve nedenlerini açıklamaya çalışıyor. Çalışmada 'laf arasında' Türkiye'nin hem Amerika hem de Avrupa'dan daha yüksek bir sigara kullanımına sahip olduğundan bahsediliyor. Yapılan istatistiki çalışmalara göre genelde Türkiye'de her iki ile üç kişiden biri sigara kullanıyor ve bu oran Amerika ve birçok Avrupa ülkesinden daha yüksek düzeyde bulunuyor.
Sigara tüketimi, vergi geliri, istihdam ve katma değerle ekonomiye önemli bir getiri sağlarken, yarattığı sağlık sorunları nedeniyle de sosyal maliyet ve işgücü kaybına neden oluyor. Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü'nün tahminlerine göre şu anda yaşamakta olan 500 milyon kişi zaman içinde sigara nedeniyle erken ölüme maruz kalma tehlikesiyle yaşıyor. 2030 yılına gelindiğinde ise sigaranın başlıca ölüm sebebi olacağı ve her yıl 10 milyon kişinin sigara yüzünden öleceği öngörülüyor. Sigara sadece 'aktif' kullanıcılarına değil 'pasif içicilerine' de zarar veriyor. Sigara üretimi ve tütün tarımı alanında çalışan istihdamın ülkelere göre farklılık göstermesi ile birlikte gelişmiş ülkelerde toplam istihdamdaki payının yüzde 1'in altında yer alıyor. Gelişmekte olan ülkelerde ise bu oran yüzde 2.5 ile beş arasında değişiyor. Sonuçta sigara tüketimi nüfus ve işgücünün önemli bir kısmının 'ömrünü' de tüketirken göreceli olarak sınırlı bir kesime ekonomik fayda sağlıyor. Sigara tüketimini kontrol altına alan politikalar kapsamında bir kişinin ömrünün bir yıl
uzamasını sağlayacak program harcamalarının tutarının 20 ile 80 dolar arasında olacağı hesaplanıyor. Kişinin yarattığı ekonomik katma değer düşünüldüğünde bu harcamanın son derece cüzi olduğu görülüyor. Sigara tüketiminin azalmasından kaynaklanacak ekonomik kayıpların kişilerin sigaraya ayırdıkları gelirin başka ürün ve hizmetlere yönelmesiyle telafi edileceği düşünülüyor. Aynı şekilde sigara ve tütün üretiminde çalışan işgücünün de başka alanlarda istihdam edilmesiyle bu kayıp daha da azaltılabiliyor.
Sigaranın, fayda ve maliyetlerinin yan yana koyulmasıyla açık olarak görülebilen 'net zararı' birçok ülke tarafından yeterince değerlendirilmiyor. Gelişmiş ülkelerde, sivil inisiyatifler ve hükümet politikaları sonucunda sigara tüketiminde bir düşüş seyri gözlemlenirken, dünya sigara tüketimi artmaya devam ediyor. ABD Tarım Bürosu istatistiklerine göre dünya tütün tüketimi 2000 ile 2004 yılları arasında 5.1 milyon tondan 5.7 milyon tona çıkıyor. Buradan gelişmiş ülkelerin azalan tüketiminin gelişmekte olan ülkelerin artan tüketimiyle 'kapatıldığı' sonucu çıkıyor.
Türkiye'ye baktığımızda, yaklaşık 30 milyon 'aktif' sigara kullanıcısına karşın sadece 300 bin civarında tütün ekicisi olduğu görülüyor. Ve 2000 yılındaki bir çalışmaya göre, Türkiye'de her yıl 100 bin kişinin sigaradan öldüğü tahmin ediliyor. 1996 tarihinde çıkarılan 4207 sayılı 'Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun' ve sonrasında başta kamusal alanlarda sigara yasakları ve sigara paketlerinin üzerinde uyarılar olmak üzere gerçekleştirilen uygulamalar Türkiye'de sigara kontrolüne yönelik bir hassasiyet olduğunu gösteriyor. Ekici sayısındaki hızlı düşüş de 'sigara istihdamının' başka alanlara da yönelmeye başladığı sinyalini veriyor. Fakat Türkiye'de sigara tüketimi hâlâ ciddi boyutlarda ve tütün ve sigaradan elde edilen gelirlerin kamu bütçesi içinde hâlâ önemli bir pay teşkil etmesi nedeniyle sigaradan kaynaklanan sağlık harcamaları, verimlilik düşüşü ve diğer sosyal ve işgücü maliyetleri yeterince önemsenmiyor. Daha etkili bir çözüm için, sigara bırakma kampanya ve desteklerinin artırılması ve diğer taraftan azalan sigara tüketiminin yaratacağı istihdam, üretim ve vergi kaybını telafi edilecek önlemlerin alınması gerekiyor. Sigaranın zararlarının önlenmesiyle orta vadede elde edilecek fayda, kısa vadedeki vergi ve 'kâr' kaybından çok daha fazla olacaktır.
Metin Ercan / RADİKAL GAZETESİ
