Ynt: Sigarayı Bırakanlar Listesi
DİKKAT!
GÜNDE 1 SİGARA DAHİ BAĞIMLILIĞA İŞARET
Önümüzdeki günlerde uygulamaya geçecek “kapalı yerlerde sigara içme yasagı” kararı
sayesinde sigara içmeyenler temiz hava soluma özgürlügüne kavusacak. 1-7 Mart Yesilay
Haftası nedeniyle sigara bagımlılıgı ile ilgili soruları yanıtlayan Anadolu Saglık Merkezi’nden
Gögüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Esra Sönmez Duman, “Yeni karar sigara bagımlılıgının
azaltılmasını saglayacak çok önemli bir adım” dedi.
• Türkiye’de ve dünyada sigara kulanımı boyutları ile ilgili bilgi verir misiniz?
Tütün bugün dünyada bilinen önlenebilir en önemli ölüm sebebidir. Her yıl dünyada yaklasık 4 milyon
kisi tütün kullanımına baglı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Dünya Saglık Örgütü (WHO)
2002 yılında dünyada bir numaralı ölüm sebebinin tütün ve tütün kullanımına baglı gelisen hastalıklar
oldugunu açıkladı ve tütün kullanan herkesin nikotin bagımlısı kabul edilerek tedavi edilmesi
gerektigini vurguladı. Dünyada 1.1 milyar insanın sigara içtigi bildirilmektedir. Bugün veriler
ülkemizde erkeklerin %60-65'inin, kadınların ise %20-24'i sigara içtigini göstermektedir. Sigara
içme oranlarının, kisilerin sosyo-kültürel düzeylerindeki artısa paralel olarak arttıgını biliyoruz. Özellikle
kadınlarda sigara içme oranı son yıllarda hızlı bir artıs gösterirken, kadın saglık personeli ve
ögretmenlerde sigara içme oranı %66'lık oranla maalesef erkeklerin sigara kullanım oranını
yakalamıstır. Türkiye genelinde üniversite ögrencileri arasında sigara içme oranı %48 civarında iken,
lise ögrencilerinin %20, 7-13 yas grubundaki ilkögretim okulu ögrencilerinin ise %11.7 düzeyindedir.
Yapılan arastırmalar ülkemizde sigara için günde 17 milyon dolar ve yılda 6 milyar dolar harcandıgını
ortaya koymaktadır. Ülkemizde sigara kullanımı gün geçtikçe artıs trendini sürdürürken gelismis
ülkelerde son 20 yılda sigara kullanım oranlarında ciddi düsüsler yasanmaktadır. ABD’de sigaranın
akciger kanseri yaptıgını açıkça ortaya koyan yayınlarından sonra sigara kullanımının neredeyse 1/3
oranında azaldıgı gözlendi ve akciger kanseri görülme sıklıgı da buna paralel olarak ciddi bir düsüs
gösterdi.
• Sigara bagımlılıgı hangi hastalıklara neden oluyor?
Sigaranın, içerdigi 4000’e yakın kanserojen nedeniyle kansere neden oldugunu biliyoruz: Basta
akciger kanseri olmak üzere, dil, dudak, larenks, mide , böbrek, pankreas, mesane, meme kanserinin
altında sigara kullanımının yattıgı yayınlarla gösterildi. Ayrıca sigara kullanımının nefes darlıgı ile
karakterize kronik obstrüktif akciger hastalıgının (KOAH) en önemli sebebi oldugunu biliyoruz. Bunların
dısında kalp ve damar hastalıkları riskini 2 kat, felç riskini 10 kat, ani ölüm riskini 10 kat artırıcı etkisi
oldugu çalısmalarla ispatlandı.
• Sigara bırakıldıgı andan itibaren vücutta gelisen iyilesme sürecini anlatır mısınız?
=lk 24 saat içinde, kanda karbonmonoksit ve nikotin düzeyleri hızla düser. Sigara içmenin bronslar
üzerindeki etkileri, sigarayı bıraktıgınız ilk günden itibaren tersine döner. Tansiyonunuz ve kalp atıs
hızınız (bıraktıktan sonra bir saat içinde) çabukça düser. Karbon monoksit seviyeleri (2 gün içinde)
normale döner . Tat ve koku alma duyularınız (birkaç gün içinde) düzelir . Kan dolasımınız (birkaç
hafta içinde) düzelir. Sigarayı bırakmanızın ilk yılında, kalp krizi riski azalmaya baslar. 10. yılında ise
hiç sigara içmemislerle aynı risk düzeyine dönersiniz. Sigarayı derhal bırakmanın yemek borusu ya da
pankreas kanseri olasılıgını azalttıgına, 7 yıl içinde mesane kanserinin hiç sigara içmeyen bir kisiyle
aynı risk düzeyine erisecegine ve 10-15 yıl sonra sigarayı bırakan kisinin akciger, gırtlak ya da agız
kanserine yakalanma riskinin istatiksel olarak hiç sigara içmemislere yaklastıgı bilinmektedir.
• Sigarayı bırakmada en yararlı yöntem hangisidir?
Sigara bırakma tedavisinde merkez hastanın kendisidir. Hastanın sigarayı bırakma istegi, nikotin
bagımlılık düzeyi, içinde bulundugu sosyo-kültürel ortam, çevresel destek tedavinin seklini
biçimlendirir. Bazen hastanın sigarayı bırakma istegi o kadar güçlüdür ki ek tedaviye gerek
kalmaksızın hasta sigarayı kendisi bırakabilir. Basarısızlıkla sonuçlanan denemeler hastanın moralini
bozmamalıdır. Sigarayı bırakma kararlılıgındaki destege ihtiyaç duyan hastalar uzman hekimlerden
yardım almalıdır. Hekim hasta için en uygun tedavi metodunu belirlerken konu üzerine uzman psikolog
bırakma sürecinde hastaya psikolojik destek vermelidir. Hekim destegi altındaki bir sigara bırakma
tedavisinin basarısı kuskusuz ki yalnız bırakma çabasından çok daha iyi sonuçlar vermektedir. Sigara
kullanan bir kimseye bir hekim tarafından sadece sigara bırakmasının önerilmesi % 5 oranında
sigaranın bırakılması ile sonuçlanmaktadır. Bugün Türkiye’de bilimsel veriler ısıgında çalısan sigara
bırakma kliniklerinin basarı oranı yaklasık % 33 düzeyindedir ki bu oran dünya verileri ile paralellik
göstermektedir.
• Kimler sigara bırakma klinigine basvurmalı?
Günde 1 adet sigara tüketen kisi bizim açımızdan sigara tiryakisidir ve tedavi edilmesi geren bagımlı
bir hastadır. Sigarayı bırakmaya karar vermek ve gerçekten basarılı olmayı istemek, sigarayı
bırakmada önemli adımlardır. Bu adımları atmaya kendini hazır hisseden hastalar tedaviden yüksek
oranda fayda görmektedir. Sigarayı bırakmanın üç evresi vardır:
• Bırakmaya hazırlanmak,
• Bırakmak,
• Tekrar baslamamak.
Sigarayı bırakmak 3 aya kadar sürebilmekle birlikte bu süre genellikle daha kısadır.
Sigara içme dogrultusundaki fiziksel istek çogu kez bir hafta içinde kaybolur. Psikolojik
istek daha uzun sürebilir.
• Sigara bırakma kliniginde, bagımlılıgı sigaradan uzaklastırmak için ne gibi yöntemler
kullanıyorsunuz?
Sigarayı bırakma istegiyle basvuran hastayı öncelikle sigaranın gerçek yüzü ile tanıstırıyoruz.
Sigaranın içerdigi toksik maddelerden, bu maddelerin vücuttaki etkilerinden ve sigara kullanımına baglı
gelistigi ispatlanmıs hastalıklar ve risklerden bahsediyoruz. Sigara bırakma sürecinde ortaya
çıkabilecek nikotin yoksunluk etkileri konusunda hastayı bilgilendiriyoruz: Bu belirtiler asırı sinirlilik,
gerginlik, konsantrasyon güçlügü baslıca yoksunluk etkileri olarak karsımıza çıkabiliyor. Hastanın
nikotin bagımlılık düzeyini özel bir skala ile belirliyoruz. Sigara bırakma konusunda uzmanlasmıs bir
psikolog tarafından hastanın psikolojik degerlendirmesi yapılıyor. Sonrasında hekim kontrolünde
hastamıza ihtiyacına göre nikotin replasman tedavisi, bupropion tedavisi tek tek veya kombine sekilde
baslayabiliyoruz. 6-8 haftalık bir program ile hastamıza sigara bırakma konusunda ihtiyacı olan tüm
medikal ve psikolojik destegi veriyoruz. Sigara bırakma tedavisinde prensip tedavi baslandıktan sonra
bir adet dahi sigara kullanmamaktır. Nikotin bagımlılıgından kurtulmanın zor ama basarılabilir bir
durum oldugunu ve ciddi çaba ve kararlılık gerektigini muhakkak vurguluyoruz. Bırakma denemesinin
bir kez basarısızlıkla sonuçlanması bir sonrakinde bırakılamayacagı anlamını tasımıyor; bu nedenle
hastaları muhakkak tekrar bırakmayı denemeleri konusunda cesaretlendirmek gerekiyor.
• Son günlerde ortaya çıkan elektronik sigara gibi bir takım yöntemlerin sigarayı
bırakmada faydası oluyor mu?
Sigarayı bırakmayı yarayan her yönteme sıcak bakmakla beraber biz sigara bırakma kliniginde sadece
kanıta dayalı tıbbın önerdigi tedavileri kullanıyoruz. Sigara bırakmada kullanılan tıbbi ruhsatlı ürünler,
devamlı salıverilen nikotin içermekte ve bu nedenle kanda nikotinin düsmesi veya ani yükselmesi ile
olusan keyif mekanizmasını uyarmayan, bagımlılıgı kontrol altına alan ürünlerdir. Elektronik sigara
temelde bire bir nikotini sigara gibi vücuda buhar yoluyla sunan bir cihazdır. Elektronik sigara ile hasta
nikotini ani ve yüksek dozda vücuda aldıgından ve aynen sigara içimindeki nikotin kan düzeylerini taklit
eden özellikte oldugundan teorik olarak sigara bırakmada basarılı olmasını beklemiyoruz. Elektronik
sigara ile ilgili hiç bir klinik çalısma ve bilimsel netice bulunmadıgından böyle bir tedavinin uygulanması
tıbbi etik ve yasal açıdan sakıncalı buluyorum.
• Bildiginiz gibi yeni yasayla önümüzdeki günlerde kapalı alanlarda sigara içmek
yasaklanacak ve agır cezalar getirecek. Bu uygulamanının sigara bagımlılıgının
azaltılması konusunda faydası olacagına inanıyor musunuz?
Kapalı ortamlarda sigara içmenin yasaklanmasına yönelik yasal düzenleme Türkiye’de sinsice yayılan
sigara canavarının nihayet farkedilmesi anlamında son derece ümit verici bir gelismedir. Bu yasa
sayesinde sigara tiryakileri mecburiyetten de olsa kapalı ortamlarda sigara içemeyecek ve gün içinde
kullandıkları sigara miktarı ister istemez azalacaktır. Zaman içinde bu yasal düzenlemenin sigarayı
bırakma motivasyonu kazanılmasında etkili olacagı kanısındayım.
• Bu yasak sigara kullanmayanları nasıl etkileyecek?
Bu yasal düzenleme en çok sigara kullanmayan kisileri korumak anlamında önem tasımaktadır. Pasif
içiciler gögüs ve kulak-burun- bogaz enfeksiyonlarının yanı sıra, bronsit ve zatürree gibi daha ciddi
hastalıklara yakalanma egilimi göstermektedirler. Kendisi sigara kullanmadıgı halde baskasının sigara
dumanı ile zehirlenen insanların en temel hakları olan temiz hava soluma haklarına kavusması son
derece yüz güldürücü bir gelismedir.