Irkutsk oblastının yönetim merkezi olan
İrkutsk(=Иркуцк),tüccarlar ve vergi tahsildarlarının kış aylarında da bu bölgede kalmalarını sağlamak amacıyla, 1661 yılında bir Kazak garnizonu olarak kurulmuştur.Dünyanın beşinci uzun nehri Yenisey'in ana kollarından biri olan Angara Nehri kıyısında kurulan İrkutsk,1686 yılında şehir statüsüne alınmıştır.
İrkutsk uzun yıllar boyunca Moğolistan ve Çin'e fildişi ve kürk verilip, karşılığında çay ve ipek alınan bir ticaretin merkezi olarak büyümesini sürdürmüş olup,on dokuzuncu yüzyılın başında Çar I.Nikola'ya karşı Dekambrist isyanına katılanların 1825'ten itibaren gruplar halinde Sibirya'ya sürülmeleri ise İrkutsk'un bir kültür merkezi haline gelmesine yol açmıştır.1879'da geçirdiği büyük yangında,dörtte üçü tamamıyla yanıp kül olmuşsa da 1880'lerde keşfedilen Lena Çanağı altın rezervleriyle şehrin kısmeti yeniden açılmış ve 1896'da elektriğe kavuşan şehirde 1897'de ilk tiyatro faaliyete geçmiştir.
1899 yılında şehre ulaşan Trans Sibirya demiryolu sayesinde irkutsk, Rusya'nın Avrupa'daki parçası ile birleşerek ticari açıdan gelişmesini hızlandırdığı gibi doğuya uzanan keşif yolculuklarının da başlangıç noktası görevini görmüştür.Bu durum şehrin mimarisinin de değişmesine ve şehrin zengin takabakasının tercih ettiği taş binaların ahşap ağırlıklı evlerin yerini almasına yol açmıştır.Bu olumlu gelişmeler,İrkutsk şehrine yirminci yüzyılın başlarında
Sibirya'nın Paris'i ünvanını getirmiştir.
Uzun bir geçmişe dayalı ticaret merkezi olma özelliği,şehrin 1917 Ekim Devrimi'ne de uzun süre karşı çıkmasına neden olmuştur.Beyaz Ordu'nun başında bulunan ve aynı zamanda bir kutup kaşifi olan
Amiral Kolçak'ın Rus İmparatorluğu'nu yeniden şekillendirmek için kendisine üs olarak seçtiği İrkutsk,bu emelini gerçekleştiremeden ona mezar olmuştur.1920 yılının Şubat ayında şehrin ve Beyaz Ordu'nun direnişini kıran Kızıl Ordu birlikleri tarafından yakalanan amiral,Znamenski Manastırı’nın yakınında günümüzde heykelinin bulunduğu noktada vurularak öldürülmüş ve rivayete göre cesedi de aynı noktadan Angara Nehri'ne atılmıştır.
Bundan sonra başlayan Sovyetler Birliği döneminde bir endüstri şehrine dönüştürülen ve dış dünyaya kapatılan İrkutsk,coğrafi konumunun getirdiği avantajlar nedeniyle son yirmi beş yılda bu kez turistlerin gözde bir destinasyonu olmuş ve çoğunluğu çinli,alman ve japon turistlerden oluşan ve sayıları her sene artan turist grupları yaz aylarında bu şehrin caddelerini doldurmaya başlamışlardır.
Ocak ayı ortalaması -18C ve temmuz ayı ortalaması ise +18C olan ve karasal iklimin sert bir şekilde hüküm sürdüğü İrkutsk,günümüzde altı yüz bin civarındaki nüfusu,üniversiteleri,tarihi yapıları ve tabii ki dünyanın en önemli tatlı su kaynağı olan Baykal Gölü'ne yakınlığı nedeniyle Sibirya'nın en önemli şehirlerinden bir tanesi haline gelmiştir.
Trenden İrkutsk'un dış mahallelerinin görünümü