Ynt: Feroza'cılar Biz Kaç Kişiyiz?
Cevdet Bey,
Civatayla ilgili konunuz benim alanamı girdiği için biraz detaylı yazacağım kusura bakmayın
Herşeyden önce pek çoğumuzun yanlış bildiği bir şeyi düzelterek başlayayım. Demir topraktan çıkan elementin adıdır, demir cevheri yüksek fırına girip kömürle birlikte eritilir ve kömürden içine karbon alır, işte o zaman çelik adını alır, basitçe demir ve az miktarda karbonun oluşturduğu bileşik çeliktir. Zaten demiri tek başına mekanik bir ürün yapmakta kullanamayız. Pek çoğumuz inşaat demiri deriz, aslında inşaat demiride vasfı düşük bir çeliktir. Çeliğin içine konulan diğer elementlerle onun mukavemetini, sünekliğini ve diğer mekanik özelliklerini değiştiriz. Çeliği yüksek sıcaklığa çıkarıp (911 C) aniden soğutursak, daha sıkı bağlı bir kristal yapı elde ederek sert olmasını sağlarız ki buna halk arasında çeliğe su vermek denir.
Gelelim sizin saplamaya, bir mil üzerine vida iki şekilde açılır, civatalarda uygulanan ovolama yöntemidir, bu talaş kaldırmadan ezerek vida yivlerini oluşturmaya verilen addır ki, vidalarda mukavemet sağlanması için imalat aşamasında uygulanması gereken yöntem budur. Bu yöntemle vida dişleri ezilerek yapıldığı için gene çeliğin kristal yapısı sıkılaşır ve buda diş yüzeyinde sert bir yüzey olmasını sağlar. Diğer bir yöntem ise talaşlı imalattır ki, adından anlaşılacağı gibi talaş kaldırarak yani keserek vida açma yöntemidir, torna tezgahında açılabileceği gibi pafta adı verilen somun benzeri keskin ağızları bulunan kesici takımlada açılabilir. Mühendislikte yük taşıyan ve strese maruz kalan yerlerde talaşlı imalatla yapılmış civatalar tercih edilmez zaten talaşlı imalatlada civata (uzun saplamalar hariç) seri olarak üretilemez.
Sizin saplama piyasada 1 metre boyunda vida çekilmiş mildir büyük ihtimalle, bunları eski rovelver tezgahında (bir nevi torna) pafta ile yani talaşlı imalat yöntemiyle yapıyorlar, pafta çabuk körelmesin işlem hızlı olsun diyede malzeme olarak çok yumuşak olan kurşunlu otomat veya transmisyon çeliği kullanıyorlar. Bu malzeme ve talaşlı imalatla yapılan vida açma yöntemi sürekli stres altında bulunan saplama; tekeriniz bir bozuk para üzerinden geçerken bile oluşturduğu darbeyi sönümleyen torsiyon milini sabitliyor. Bence orada orjinal saplaması veya civatası kadar güvenilir bir şey kullanmıyorsunuz. tarif ettiğim malzemeden yapılan saplamaların mukavemeti sürekli stres altında çok düşüktür. Ayarlamaya çalışırken kırılan saplama yada civatada orjinali olmayıp benzer nedenden kırılmış olabilir, yani daha öncede benzer bir saplama kullanılmış olabilir.
Oradaki civatanın en az 8x8 kalitesinde olması gerekir, civataların üzerinde görürsünüz 8x8 yazısını, bu civatanın milimetre karesi 64 kg çeker, 48 kg da plastik deformasyon sınırıdır anlamına geliyor . Siz o aracınızla araziye giriyor ve asfaltta kullanıyorsunuz, oradaki bağlantı elemanının çok güvenilir olması gerekir. Mesut Beyin dediğine yakın bir örnek vermek gerekirse vida çapı 10 mm (Metrik 10) bir civata eğer 8x8 ise tek başına 3.630 kg yükte kopar, tabii bu ölçüdeki bir civata kopacağı yükün çok daha altındaki değerler için kullanılır, bu hesaplama statik yük içindir, yani sabit bir yük için. Sizin torsiyon milinizi bağlayan civataya gelen yük ise dinamik yani değişken bir yüktür ki, bu civatayı çok daha çabuk yıpratır.
Bugün aracım yanımda değil, yarın oradaki saplamanın yada civatanın ölçüsüne bakıp size daha sağlıklı bir bağlantı elemanı bulalım
Saygılar
Ersan
