Rusya;ural Etekleri Ve Idil(=volga) Boyları;1-9.ağustos.2015

İdil(=Volga) boyunca kurulmuş olan pek çok şehir gibi Şupaşkar da nehir boyunca sefer yapan gemilerin mutlaka uğradığı limanlardan bir tanesi konumundadır.





İdil(=Volga) Kıyıları

İdil,İtil ya da Volga(Rusça:Волга,Tatarca:İdel,Çuvaşça:Atăl) Avrupa’nın en uzun nehridir.Yaklaşık uzunluğu 3700 kilometre olan nehir Moskova ile Saint Petersburg arasındaki Valday Tepeleri’nden doğup deniz seviyesinden 28 metre aşağıda olan Hazar Denizi’ne dökülür.Moskova Kanalı’yla birleştiği yerden sonra genişliği 230 metreyi bulan nehirde buradan sonra düzenli bir ulaşım sağlanır.İdil’in yatağı üzerinde dünyanın sayılı hidroelektrik santrallarından biri olan Volgograd da dahil beş adet baraj bulunur.Buradan sonra Don Nehri’ne 72 kilometre kadar yaklaşır ve iki nehir arasında açılan bir kanal vasıtasıyla Azak ve Hazar denizleri arasında ulaşım sağlanır.Hazar Denizi’ne elli kilometre kala iki yüzden fazla kola ayrılarak genişliği yüz kilometreden fazla olan Volga Deltası’nı meydana getirir.Rusya nüfusunun büyük bölümü 1.360.000 km²’lik bir alanı kaplayan İdil Havzası’nda yaşamaktadır. İdil’in Kazan’ın yakınındaki genişliği dört kilometreyi buluyor.İstanbul Boğazı’nın en geniş yeri olan Anadolu ve Rumeli fenerleri arasının 3600 metre olduğunu anımsayacak olursak İdil’in ne muazzam bir nehir olduğunu daha kolay anlayabiliriz.

İdil kenarında yapılmış yürüyüş yolları ve plajların görüntüsü kendinizi bir deniz sahilinde gibi hissetmenizi sağlıyor. Şehirdeki en önemli merkez İdil kenarında oluşturulmuş ve Zaliv(=Залив) adı verilen yapay körfezdir. Burası kafeler,restoranlar,hediyelik eşya satıcıları ve rekreasyon alanları ile şehirde yaşayanların en çok rağbet ettikleri bir sosyalleşme merkezidir.

Zaliv’in İdil’e yakın köşesinde Çeboksarı Rusya’nın incisi(=Чебоксары жемчужина россии=Çeboksarı jemçujina Rassi) yazmaktadır.

Zaliv’in şehre yakın köşesindeki tiyatro binası ve önünde Çuvaş diliyle yazılmış “tatilinizi Çuvaşistan’da geçirin” anlamında bir pankart.Ne var ki Ağustos ayında şehrin bu en merkezi yerinde bırakın turisti ortalıkta insan yoktu

Şupaşkar’da geleneksel çuvaş giysileri ile halkı kucaklayan anne heykeli şehrin sembolü haline gelmiş.İşin ilginç tarafı bizim dilimizde olduğu gibi Çuvaş dilinde de anne kelimesi aynı şekilde telaffuz edilmektedir. Çuvaş dilinde söylendiği şekliyle Anne-Pireşti (=Aнне-Пирĕшти) ya da Rusça Koruyucu Anne Anıtı(=монумент Мать-Покровительница=Monument mat-pakrovitelnitsa),46 metre yüksekliğinde olup Çuvaş halkının manevi değerlerini sembolize ettiği kabul edilmektedir.




Koruyucu Anne Anıtı
Vladimir Nagornov’un 2003 yılında yaptığı bu eserin alt kısmında rus ve çuvaş dillerinde yazılmış iki levhada “sevgi ve barış içinde yaşayan çocuklarım mübarektirler” diye yazmaktadır.Heykelin hemen alt kısmında Çuvaşistan Modern Sanat Müzesi de bulunmaktadır.Heykelin üst kısmına çıkıp Şupaşkar ve İdil’in doyumsuz manzarasını izlemek saat 17 ye kadar mümkünmüş.Hal böyle olunca biz de heykelin önünde bir kaç fotoğraf çekip bu kez şehrin bir başka önemli yeri olan Etnopark’a gitmek üzere yola çıkıyoruz.

İdil’in karşı tepelerinde,şehir merkezine yaklaşık 7 kilometre uzaklıkta Vodogriyazeleşebnitsa(=водогрязелечебница) bölgesinde Berendeevski Ormanı(берендеевckи леc=Berendeevski Les) içinde akciğer hastaları için yapılmış Sanatori Çuvaşiyakurort (=санаторий Чувашиякурорт) adlı sanatoryumlar bulunmaktadır.Bu sanatoryum bölgesinde tahsis edilen arazide Çuvaş milli kimliğinin korunması, geleneklerinin yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla 1993 yılında bir kültür parkı olarak tanımlayabileceğimiz Suvar Etnopark (=Этнокультурный парк Сувар =Etnokulturni park Suvar) kurulmuştur.Buranın adresi hakkında bu kadar ayrıntı vermemin sebebi buluncaya kadar göbeğimizin çatlamasıdır. qaz2






Suvar Etnoparkı da kapsayan Berendeevski Ormanı

Burada çuvaşların öykülerini anlatan ve sayıları 130 civarında olan yupa (=юпа) adlı ahşap heykeller bulunmaktadır. Totem benzeri bu heykeller, şamanizmle ve Türklerin Gök Tanrı inancıyla yakından ilgilidir.22 yıl önce kurulan ve fikir babalığını Nikolay Baltaev adlı bir sanatçının yaptığı bu parktaki yupalar Gök Tanrı ile insan arasında aracılık yaptığı ve bunlar sayesinde Çuvaş kardeşlerimizin atalarının ruhlarına seslendikleri kabul edilmektedir.Aslında bununla ilgili törenler de düzenleniyormuş ancak resimlerden de anlaşılacağı üzere hava kararmak üzere olduğundan ve etrafta in cin top atarken bu sık ormanın içinde biraz daha kalmaya açıkçası çekindik ve şehre geri döndük.

Yupa fotoğrafları
Eskiden mezar başlarına dikildiği kabul edilen yupalar kadın ve erkek için farklı ağaçlardan ve farklı figürlerde yapılırmış. Erkeklerin yupaları meşeden,kadınlarınki ıhlamur ağacından yapılırmış. İnanışa göre her Çuvaş’ın ormanda bir ağacı varmış ve öldüğünde bu ağaç kesilip onun yupası yapılırmış.
Ruslar, sadece dil ve din konusunda baskı yapmakla yetinmeyip ele geçirdikleri Sibirya ve İdil-Ural bölgesindeki Türk kökenli tüm halkların her birine ayrı bir milli birlik ruhu aşılamışlardır.Dolayısıyla bu coğrafyada yaşayan halkların her biri,kendisini aynı kandan geldiği diğer halktan farklı olarak görmüş ve buna uygun davranmıştır.Bu son derece ustaca taktikle ruslar aynı kökten gelenlerin birlikte hareket etmelerini engellemişlerdir.
Bütün bu başkalaştırma ve farklılaştırma uygulamalarına rağmen çuvaş kardeşlerimiz yupa yapma,ağaca çaput bağlama ve kurban sunma gibi şaman döneminden kalma bazı uygulamaları günümüzde de sürdürüyorlarmış.Bu durum bana "tabiatta hiçbir şeyi tam anlamıyla yok edemezsiniz sadece şekil değiştirmesini sağlayabilirsiniz" sözünü anımsattı.
Açıkçası zaman zaman fazla hoşgörülü davrandıkları için kızsam da girdiği topraklardaki halklara zulüm etmeyip,onları din değiştirmeye zorlamayan ecdadımızın ne kadar doğru yaptığını Yunanistan ve Makedonya gezilerinde oradaki insanların Türk kelimesini duyunca saygılı ve içten davranışlarını bizzat yaşayarak görmüş ve çok etkilenmiştim.Burada gördüklerim karşısında ecdadımızın ne kadar haklı olduğunu daha iyi anladım ve onları bir kez daha rahmetle anıyorum.

Bundan sonra şehre geri dönüp Maksim Gorki Caddesi No:5 adresinde bulunan iki yatak odalı ve geceliği 150 TL ye kiraladığımız evimize yerleşip şehri gezmeye devam et
Kaldığımız evin hemen arkasında bulunan Miçmana Pavlova Caddesi (=улица Мичмана Павлова=Ulitsa Miçmana Pavlova),17 adresindeki Tatianinski Katedrali(=Покровско-Татианинский собор=Pakrovsko Tatianinski Sabor)’ne ulaştık.

Tatianinski Katedrali
On iki kubbeli ve pastel mavi renge boyalı bu göz alıcı katedral 1672 yılında yapılmış ve 2006 yılında geçirdiği esaslı bir restorasyondan sonra bugünkü görünümüne kavuşmuştur.

Rusya’da sokaktaki adama “Çuvaşistan hakkında ne biliyorsunuz?” diye sorulduğunda cevap nettir;”bira”.Ülke topraklarında şerbetçiotunun en iyisi yetiştiğinden Çuvaşlar dünyanın en kaliteli köpüklü içkilerini kendilerinin yaptıklarını iddia ederler. Rusya’nın Bavyera’sı konumundaki Çuvaşistan’da Yantar ve Buket isimli bira fabrikaları bulunmaktadır. Şehirdeki son durağımız Rusya’nın tek Bira Tarihi Müzesi (=Музей истории пивоварения=Muzey istorii pivavareniya) ya da kısaca Bira Müzesi(=Музей Пива=Muzey Piva) oldu.Tabii saat 21'de gidince ucundan acık misali görebildik.





Bira Müzesi

Müzede bira tarihini kısaca öğrendikten sonra hemen müzenin yanıbaşındaki binada bulunan Ehrem Husa(=Ехрем хуса) adlı çuvaş yemekleri sunulan restoranda akşam yemeğimizi yedik.



Ehrem Husa Restoran



Kulak bunun neresinde anlamadım ama bu çorbanın adı Tüccar Kulağı Çorbası

Buradaki ilk yemeğimiz aynalı sazan,alabalık ve tatlı su levreği ve patates ile hazırlanan ve buraya özgü bir çorba olan "Tüccar kulağı çorbası"(=уха-по купечески суп=Uha pa kupeçeski sup) oldu.



Şartan Aşı(=шартан аш)

Çuvaş mutfağına özgü ve içinde et,bulgur veya pirinç ve iç yağ ile doldurulan koyun barsağından yapılan sucuk olarak tanımlayabileceğimiz şartan aşı güzeldi.Bunun bir de bizim deneyemediğimiz ve tultarmaş adı verilen ve işkembe,balık ve ciğer parçası kullanılarak yapılan versiyonu bulunuyormuş.



Denediğimiz bira çeşitleri de son derece güzeldi.Hesap derseniz 400 ruble (~20 TL) idi.
Çuvaşların milli yemeği hamur içine çiğ patates,kuru soğan,sığır eti,süt, yumurta ve karabiber ile pişirilen bir börek türü olan Huplu(=хуплу) imiş.Fakat bu börek sadece bayram günlerinde pişirildiği için tatma fırsatı bulamadık.Onun yerine fikir vermesi adına internetten indirdiğim resmini koydum.



Huplu resmi

Çuvaşistan'a ayırdığımız zaman çok kısıtlı olunca ne yazık ki Çuvaşistan Milli Müzesi’ni gezmek ve Çuvaş halkına ait daha ayrıntılı bilgilere ulaşmaya vakit bulamadık.

Sözün özü,konuştukları dili birkaç kelime dışında anlayamıyor olsak da, uğradıkları baskı nedeniyle bizden farklı bir inanç biçimini seçmiş olsalar da Çuvaşlar,bizim öz be öz kardeşlerimizdir.Şupaşkar için ayırdığımız zamanın kısıtlı olmasına doğrusu üzüldük ancak Kıpçak Düzlükleri(=Dest-i Kıpçak)’nde yaşayan ve daha önce hiç tanımadığımız bu akrabalarımızı ve yaşadıkları toprakları görmenin keyfi tek kelimeyle muhteşemdi.

06.Ağustos.Perşembe sabahı evin anahtarlarını erkenden teslim edip aracımızla M-7 otobanı üzerinden 130 kilometrelik mesafede bulunan Sviyajsk (=Свия́жск)Adası’na doğru yola çıktık.Sviyajsk,Volga bölgesinin ilk ortodoks kenti olup Sviyaga ve İdil Nehri ağzındaki bir adaya kurulmuştur.Günümüzde bir yolla karaya bağlanan adaya özel araç, otobüs veya Kazan’dan kalkan gemi ile ulaşmak mümkündür.Adayı gezmek için herhangibir ücret ödemedik.



Sviyajsk Adası kara bağlantısı ve otopark



Sviyajsk Adası İskelesi

Sviyajsk'ın hikayesi,Kazan Hanlığı’nı ele geçirmek isteyen Korkunç İvan’ın 24.Mayıs.1551’den itibaren dört hafta gibi kısa bir süre içinde burada ahşap bir kale yaptırarak ordusu için önemli bir lojistik üs elde etmesiyle başlar.1555’te ilk taş kiliselerin yapıldığı şehir kısa sürede Volga bölgesinin hem manevi hem de ticari açıdan en önemli yeri haline gelir. Sviyajsk,rus ortodokslar için 20.yüzyıl başlarına kadar çok önemli bir ibadet yeri olma özelliğini korursa da bundan sonra işler tersine gitmeye başlar.Bolşevik ihtilali sonrası tutuklama ve idamlar nedeniyle din adamları şehri terk eder ve ortodoksların bu kutsal şehri önce hapishaneye,sonra ruh sağlığı merkezine ve günümüzde de müzeye dönüştürülür.1990’lı yıllardan itibaren Tataristan Cumhuriyeti tarafından şehrin restorasyonu başlatılmış olup günümüzde hem Sviyajsk hem de bir sonraki gün ziyaret ettiğimiz Bolgar kentini bir çekim merkezi yapma çalışmaları artarak sürmektedir.
Adanın en önemli özelliği tarih ve kültür açısından sahip olduğu çok değerli eserlerdir.Beyaz taşlı ve altın kubbeli kiliseler ile tüccarların ince bir zevkle dekore ettikleri evlerin günümüze dek ulaşmaları izole bir adada kurulmuş olmalarından kaynaklanmaktadır.Sviyajsk,halen geçmişten günümüze ulaşmayı başarmış dört manastır ve pek çok Ortodoks kilisesi barındırmaktadır. Bu eserlerden öne çıkanlar Hz.Meryem’e adanmış Meryem’in Ölümü(=Uspensky) erkek katedrali ve Saint Nicholas Kilisesi,Saint John Baptist Katedrali ve Kutsal Üçlü (=Trinity) Kilisesidir.Adada ayrıca bolşevik ihtilali sırasında öldürülen başpiskopos Ambrose, İsa’yı ele veren Yehuda ve politik baskı kurbanları için Lenin’in emriyle yapılmış heykeller ve zengin tüccarların yaptırdığı süslü evler bulunmaktadır.



Adada eski evlerin yanında yeni yapılmış son derece şık evler hemen dikkat çekiyor.

Adaya çıkan merdivenleri çıkınca karşınıza önce Korkunç İvan’ın atları için yapılmış ve yakın zamanda restore edilmiş bir ahır çıkacaktır.



Korkunç İvan’ın atları için yapılmış ahır


Buradaki satıcılardan hediyelik eşya alabilir,ayrıca ata binebilirsiniz.



Traktir Restoran

Acıkanlar için pratik yiyeceklerin sunulduğu Traktir'in iyi bir adres olduğunu söyleyebilirim.

Saint John Baptist Katedrali

Bu bölgede biraz ilerleyince karşımıza Saint John Baptist ya da bilinen adıyla Tüm Zulüm Görenlerin Katedrali(=Собор Всех Скорбящих Радости=Sabor vseh skorbiyaşih radosti) çıktı.Adadaki diğer tarihi yapılardan daha yeni olan bu katedral 1896-1906 yılları arasında yapılmış.Bizans stiliyle kırmızı tuğladan yapılmış bina ve içi gerçekten iyi korunmuş.



Kutsal Üçlü (=Trinity) Kilisesi

Katedralin hemen önünde yer alan Kutsal Üçlü=Holy Trinity Kilisesi(=Церковь Святой Троицы=Serkov Sviyatoy Troitsi) ise Korkunç İvan döneminde hiç çivi kullanmadan yapılmış Sviyajsk’ın kurulduğu 1551’den günümüze kadar kalmayı başarabilmiş tek ahşap kilisedir.

Meryem’in Ölümü(=Uspensky) erkek katedrali ve Saint Nicholas Kilisesi


Katedral girişi

Bundan sonra küçük bir alanda kurulu poligonda yeteneklerimizi denedik.

İlk defa yaptığım ok atmaktaki başarı genetik yatkınlıktan mı kaynaklanıyordur bilemem,

ancak,Arbalest (=kundaklı yay) bize ters geldi.

Kvas

Bu kadar aktivite sonrası küçük bir mola verdik.Rusların votkadan sonra gelen milli içeceği Kvas(=Квас) tahtını biraya kaptırmış olsa da günümüzde popülerliğini korumakta ve her önemli yer ya da caddede bir kvas satıcısına rastlanmaktadır.Çavdar ya da arpa ekmeğinin mayalanması ile üretilen Kvas,%1'den az alkol içerir ve yüksek B vitamini içeriğiyle bağışıklık sistemini güçlendirici ve antioksidan bir alkolsüz içecek olarak kabul edilir.



Kızılcık şerbeti(=Mopc клюквенный =Mors klukvenni)

Mors(=Mopc),geleneksel bir rus içeceği olup sıklıkla çilek,kızılcık ya da böğürtlen gibi küçük,kırmızı ve sulu meyvelerin bal veya şeker gibi bir tatlandırıcı ile suda kaynatılması suretiyle yapılır.%1'den düşük oranda alkol içerir ve ferahlatıcı özelliğiyle yaz aylarının vazgeçilmez içeceğidir.