Doğa Sporları ve Astım (1.Bölüm)
Havaların ısınmasıyla birlikte hepimizde kendimizi tüm kış kapattığımız dört duvarın arasından dışarılara atma duygusu artmaya başladı. Kimimiz kendimizi sokaklara , kimimiz doğaya vurmaya başladık. Siz de benim gibi şehir yaşamından bunalıp kendinizi ilk fırsatta doğaya atanlardansanız ne mutlu size. Ancak bir de benim gibi hem doğayı sevip hem de onun alerjenleri ile savaşmak zorundaysanız keyifli haftasonu kaçamaklarınız kabusa dönüşebilir. Hele olay alerji boyutunda kalmayıp astım boyutundaysa dikkat edilecek daha fazla nokta var demektir bu. İlk yapmanız gereken şey bununla yaşamayı öğrenmek olmalıdır. Önce kendiniz bu yaşam biçimine alışıp, sonra da çevrenizdekileri hastalığınız hakkında bilinçlendirmeniz gerekir. Çevrenizdekileri bilinçlendirebilmeniz için önce sizin hastalığınızı tanıyıp onu alt etme yollarını öğrenmeniz gerekmektedir.
Nasıl birşey bu astım?
Astım akciğerlere kadar olan hava yollarını yani bronşları etkileyen bir hastalıktır. Bu hava yolları soluduğumuz havayı burundan itibaren akciğerlere kadar ulaştırır. Sağlıklı bir kişide bu soluma olayı kolayca gerçekleşir. Astımlı bir kişide ise bazı dönemlerde nefes alma zorluğu meydana gelir. Astım atağı sırasında bronşlar daralır ve havanın geçişi zorlaşır. Bu hava yolu daralmasının bazı nedenleri vardır. Bunlar:
Bronşları çevreleyen kasların kasılması sonucu hava yollarının daralması
Bronşun içini saran zarın şişmesi
Hava yollarında mukus ( sümük - balgam ) adı verilen yapışkan bir salgının aşırı salınması ve bu salgının hava yollarını yer yer tıkaması
Bronşlar daraldığı zaman solunum işini yapmak için daha büyük çaba sarf edilir. Akciğerlere giren hava daralan bronşlardan dışarı çıkarken zorlanır. Hasta bunu nefes darlığı veya göğüste sıkıntı şeklinde ifade edebilir. Bu sırada hasta ıslık sesine benzer bir ses çıkarır. Akciğere girmiş hava daralmış olan bronşlardan dışarı çıkarken, hasta aşırı zorlanırsa, normalde soluma işi için kullanılmayan boyun, göğüs, omuz ve karın kaslarını kullanır ve daha sık solur.
Astımın sebebi tam olarak bilinmese de bu hastalıkta hava yollarının bazı uyaranlara aşırı duyarlı olduğu bilinmektedir. Bu uyaranlar hava yollarını uyararak astım atağı oluşumuna neden olurlar. Bu uyaranları şöyle sıralayabiliriz:
Allerjenler
Normal kişilere hiçbir zararı olamayan allerjenlere, allerjik astımı olan bir kişi maruz kalınca bir allerjik reaksiyon olur. Bu reaksiyon sırasında tahriş edici bazı kimyasal maddeler yapılır ve hava yollarındaki dokuların içene salınır. Kişi hem allerjik hem de astımlı ise astım atağı geçirir. Bu allerjenlerin bazıları şunlardır:
Ev tozu, ev tozu akarları ( böcekler )
Çiçek tozları ( polenler )
Küf
Hayvan tüyü
Enfeksiyonlar
Solunum yolu enfeksiyonları ( grip, nezle ) astımlı kişide hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir. Bu enfeksiyonlar okul ve / veya kreşe giden çocuklarda sıktır.
Hava değişimi
Mevsim değişimi, hava ısısının değişmesi ( özellikle soğuk hava ) ve nem oranının artması, astımlı bir kişide hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir
İrritanlar (tahriş ediciler)
Bazı maddeler duyarlı olan bronşları tahriş edebilir. Bu maddeler şöyle sıralanabilir: Sigara dumanı, hava kirliliği, saç spreyleri, parfümler, temizlik maddeleri ve keskin kokular. Astımlı bir kişinin yaşadığı evin içinde hiç kimsenin sigara içmesine izin verilmemelidir.
Egzersiz
Astım hastası olan kişiye doktoru tarafından yapılan ilk uyarı açık havada fazla efor harcayacağı sporlar yapmamasıdır. Bunun iki nedeni vardır: Birincisi zaten büyük oranda alerjen kökenli olan astım açık alanda olduğunuz sürece alerjenlere maruz kalacağınız için önerilmez. İkinci neden ise astmanın belirleyici özelliği olan nefes darlığı fazla efor harcanan sporlar yapıldığında sizi daha da zor duruma sokacaktır. Örneğin sabahları açık havada yapılan koşu astım hastası biri için hiç önerilmeyen bir egzersiz türüdür. Hem sabah saatlerinde açık havada alerjen oranı daha fazladır hem de yapılan koşu nefes almanızı zorlaştıracaktır.Ancak egzersiz öncesi uygun ilaç alımı ile astım atağı önlenebilir. Astma hastası birine önerilen en ideal spor yüzmedir.
Doğa Sporları ve Astım (2.Bölüm)
Astımı olan biri doğaya çıkarken nelere dikkat etmeli?
Durum böyleyken doğaya çıkmaya karar verdiğiniz andan itibaren hem kendinizi hem de çevrenizdekileri bu faaliyete hazırlamanız gerekmektedir. Faaliyetin ne olduğu ve ne boyutta olduğu önemli değildir. Önemli olan sizin o faaliyete çıkacak olmanız ve orada herhangi bir ters durumla karşılaşmamanızdır. Çünkü kendinizin yanında faaliyete katılan diğer insanları da düşünmek zorunda olduğunuzu unutmayın. Astım nöbetiniz sırasında size nasıl bir müdahalede bulunması gerektiğini bilmeyen arkadaşınızın düşeceği durumu bi düşünsenize...Öncelikle doktorunuza gidip yapacağınız faaliyet hakkında bilgi vermeli ve onun önerilerini almalısınız. Sonra da sizinle birlikte faaliyete katılacak arkadaşlarınıza, özellikle en yakınınızda duracak olan arkadaşınıza bu ayrıntıları aktarmalısınız.
Çantanızı hazırlarken ilaçlarınız sizin ve yanınızdaki insanların kolay ulaşabileceği bir noktada olmalı ki beklemediğiniz bir anda oluşabilecek tatsız durumlarda bir de ilaçlarınızı aramakla vakit kaybetmeyin. Tabi ilaçların yerini en az iki kişiye daha söyleyin ki nöbet anında siz eforunuzu ilaçlarınızı çantanızdan çıkarmaya harcamayın. Ve doktorunuzun numarasını mutlaka sizinle birlikte faaliyete katılan en az iki kişiye verin.
Astım hastalığı olan birinin nöbet geçirdiğini nasıl anlarsınız? Ve neler yapabilirsiniz?
Hafif nöbetlerde hasta zaten bunu farkeder ve size bildirir. Ancak durum bazen daha ciddi boyutlarda olabilir. Astım nöbeti geçiren kişinin nefes alıp vermeleri düzensizleşir veya sıklaşır. Bu nefes alıp vermeler sırasında hastanın göğsünden hırıltılı sesler gelir. Ve burun yoluyla alınan nefes yetmediği için hasta ağzından sık sık nefes almaya başlar.
Astım hastası biri ile bir faaliyete katılıyorsanız eğer mutlaka kendisinden böyle durumlarda kullandığı özel ilaçları ve o ilaçları çantasında nereye koyduğunu önceden öğrenmelisiniz.
Nöbet geçiren kişiyi öncelikle rahat nefes alabileceği bir konumda oturtmalısınız. Ve panik olmasını engellemeye çalışmalısınız. Panik hali nöbeti daha ciddi boyutlara taşıyabilir. Hastayı rahatlattıktan sonra nefesini rahatlatacak inhaler spreyi kullanmasına yardımcı olmalısınız. - ki doktoru tarafından önerilmiş mutlaka bir inhaler spreyi vardır.- İnhaler spreyler böyle durumlarda hastanın daralmış olan hava yollarını açmasına yardımcı olan en önemli ilaçlardan birisidir. Hasta bunun yanında hastalığının boyutuna göre farklı ilaçlar da kullanıyor olabilir. İnhaler spreyden sonra hasta biraz rahatlayacaktır.
Hastanın nefes alıp vermeleri normale dönmeye başladığında diğer ilaçlarını da verebilirsiniz. Eğer yaptığınız müdaleler sonuç vermiyor ise hastayı bulunduğunuz noktaya en yakın olan hastaneye götürmelisiniz. Çünkü vücut farklı bir uyaran ile karşılaşmış ve farklı bir reaksiyon gösteriyor olabilir. Hastaneye vardığınızda hastayı muayene eden doktora yaptığınız müdahaleyi ve hastanızın takibini yapan doktorunun telefon numarasını vermelisiniz. Bu aşamadan sonrası doktorların gözetiminde olacaktır.
Astım hastası biriyseniz veya astım hastası olan biriyle doğaya çıkmaya karar verdiyseniz; o andan itibaren hem hastayı hem de hastanın yanında olacak kişiyi büyük sorumlulukların beklediğini unutmayın. Herkes kendi sorumluluğunu yerine getirirse yaşanacak tatsız durumlar en az hasarla atlatılabilir.
Tatsız durumlarla karşılaşmadığınız keyifli faaliyetler dileğiyle...
Derleyen: Sümran Can
Havaların ısınmasıyla birlikte hepimizde kendimizi tüm kış kapattığımız dört duvarın arasından dışarılara atma duygusu artmaya başladı. Kimimiz kendimizi sokaklara , kimimiz doğaya vurmaya başladık. Siz de benim gibi şehir yaşamından bunalıp kendinizi ilk fırsatta doğaya atanlardansanız ne mutlu size. Ancak bir de benim gibi hem doğayı sevip hem de onun alerjenleri ile savaşmak zorundaysanız keyifli haftasonu kaçamaklarınız kabusa dönüşebilir. Hele olay alerji boyutunda kalmayıp astım boyutundaysa dikkat edilecek daha fazla nokta var demektir bu. İlk yapmanız gereken şey bununla yaşamayı öğrenmek olmalıdır. Önce kendiniz bu yaşam biçimine alışıp, sonra da çevrenizdekileri hastalığınız hakkında bilinçlendirmeniz gerekir. Çevrenizdekileri bilinçlendirebilmeniz için önce sizin hastalığınızı tanıyıp onu alt etme yollarını öğrenmeniz gerekmektedir.
Nasıl birşey bu astım?
Astım akciğerlere kadar olan hava yollarını yani bronşları etkileyen bir hastalıktır. Bu hava yolları soluduğumuz havayı burundan itibaren akciğerlere kadar ulaştırır. Sağlıklı bir kişide bu soluma olayı kolayca gerçekleşir. Astımlı bir kişide ise bazı dönemlerde nefes alma zorluğu meydana gelir. Astım atağı sırasında bronşlar daralır ve havanın geçişi zorlaşır. Bu hava yolu daralmasının bazı nedenleri vardır. Bunlar:
Bronşları çevreleyen kasların kasılması sonucu hava yollarının daralması
Bronşun içini saran zarın şişmesi
Hava yollarında mukus ( sümük - balgam ) adı verilen yapışkan bir salgının aşırı salınması ve bu salgının hava yollarını yer yer tıkaması
Bronşlar daraldığı zaman solunum işini yapmak için daha büyük çaba sarf edilir. Akciğerlere giren hava daralan bronşlardan dışarı çıkarken zorlanır. Hasta bunu nefes darlığı veya göğüste sıkıntı şeklinde ifade edebilir. Bu sırada hasta ıslık sesine benzer bir ses çıkarır. Akciğere girmiş hava daralmış olan bronşlardan dışarı çıkarken, hasta aşırı zorlanırsa, normalde soluma işi için kullanılmayan boyun, göğüs, omuz ve karın kaslarını kullanır ve daha sık solur.
Astımın sebebi tam olarak bilinmese de bu hastalıkta hava yollarının bazı uyaranlara aşırı duyarlı olduğu bilinmektedir. Bu uyaranlar hava yollarını uyararak astım atağı oluşumuna neden olurlar. Bu uyaranları şöyle sıralayabiliriz:
Allerjenler
Normal kişilere hiçbir zararı olamayan allerjenlere, allerjik astımı olan bir kişi maruz kalınca bir allerjik reaksiyon olur. Bu reaksiyon sırasında tahriş edici bazı kimyasal maddeler yapılır ve hava yollarındaki dokuların içene salınır. Kişi hem allerjik hem de astımlı ise astım atağı geçirir. Bu allerjenlerin bazıları şunlardır:
Ev tozu, ev tozu akarları ( böcekler )
Çiçek tozları ( polenler )
Küf
Hayvan tüyü
Enfeksiyonlar
Solunum yolu enfeksiyonları ( grip, nezle ) astımlı kişide hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir. Bu enfeksiyonlar okul ve / veya kreşe giden çocuklarda sıktır.
Hava değişimi
Mevsim değişimi, hava ısısının değişmesi ( özellikle soğuk hava ) ve nem oranının artması, astımlı bir kişide hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir
İrritanlar (tahriş ediciler)
Bazı maddeler duyarlı olan bronşları tahriş edebilir. Bu maddeler şöyle sıralanabilir: Sigara dumanı, hava kirliliği, saç spreyleri, parfümler, temizlik maddeleri ve keskin kokular. Astımlı bir kişinin yaşadığı evin içinde hiç kimsenin sigara içmesine izin verilmemelidir.
Egzersiz
Astım hastası olan kişiye doktoru tarafından yapılan ilk uyarı açık havada fazla efor harcayacağı sporlar yapmamasıdır. Bunun iki nedeni vardır: Birincisi zaten büyük oranda alerjen kökenli olan astım açık alanda olduğunuz sürece alerjenlere maruz kalacağınız için önerilmez. İkinci neden ise astmanın belirleyici özelliği olan nefes darlığı fazla efor harcanan sporlar yapıldığında sizi daha da zor duruma sokacaktır. Örneğin sabahları açık havada yapılan koşu astım hastası biri için hiç önerilmeyen bir egzersiz türüdür. Hem sabah saatlerinde açık havada alerjen oranı daha fazladır hem de yapılan koşu nefes almanızı zorlaştıracaktır.Ancak egzersiz öncesi uygun ilaç alımı ile astım atağı önlenebilir. Astma hastası birine önerilen en ideal spor yüzmedir.
Doğa Sporları ve Astım (2.Bölüm)
Astımı olan biri doğaya çıkarken nelere dikkat etmeli?
Durum böyleyken doğaya çıkmaya karar verdiğiniz andan itibaren hem kendinizi hem de çevrenizdekileri bu faaliyete hazırlamanız gerekmektedir. Faaliyetin ne olduğu ve ne boyutta olduğu önemli değildir. Önemli olan sizin o faaliyete çıkacak olmanız ve orada herhangi bir ters durumla karşılaşmamanızdır. Çünkü kendinizin yanında faaliyete katılan diğer insanları da düşünmek zorunda olduğunuzu unutmayın. Astım nöbetiniz sırasında size nasıl bir müdahalede bulunması gerektiğini bilmeyen arkadaşınızın düşeceği durumu bi düşünsenize...Öncelikle doktorunuza gidip yapacağınız faaliyet hakkında bilgi vermeli ve onun önerilerini almalısınız. Sonra da sizinle birlikte faaliyete katılacak arkadaşlarınıza, özellikle en yakınınızda duracak olan arkadaşınıza bu ayrıntıları aktarmalısınız.
Çantanızı hazırlarken ilaçlarınız sizin ve yanınızdaki insanların kolay ulaşabileceği bir noktada olmalı ki beklemediğiniz bir anda oluşabilecek tatsız durumlarda bir de ilaçlarınızı aramakla vakit kaybetmeyin. Tabi ilaçların yerini en az iki kişiye daha söyleyin ki nöbet anında siz eforunuzu ilaçlarınızı çantanızdan çıkarmaya harcamayın. Ve doktorunuzun numarasını mutlaka sizinle birlikte faaliyete katılan en az iki kişiye verin.
Astım hastalığı olan birinin nöbet geçirdiğini nasıl anlarsınız? Ve neler yapabilirsiniz?
Hafif nöbetlerde hasta zaten bunu farkeder ve size bildirir. Ancak durum bazen daha ciddi boyutlarda olabilir. Astım nöbeti geçiren kişinin nefes alıp vermeleri düzensizleşir veya sıklaşır. Bu nefes alıp vermeler sırasında hastanın göğsünden hırıltılı sesler gelir. Ve burun yoluyla alınan nefes yetmediği için hasta ağzından sık sık nefes almaya başlar.
Astım hastası biri ile bir faaliyete katılıyorsanız eğer mutlaka kendisinden böyle durumlarda kullandığı özel ilaçları ve o ilaçları çantasında nereye koyduğunu önceden öğrenmelisiniz.
Nöbet geçiren kişiyi öncelikle rahat nefes alabileceği bir konumda oturtmalısınız. Ve panik olmasını engellemeye çalışmalısınız. Panik hali nöbeti daha ciddi boyutlara taşıyabilir. Hastayı rahatlattıktan sonra nefesini rahatlatacak inhaler spreyi kullanmasına yardımcı olmalısınız. - ki doktoru tarafından önerilmiş mutlaka bir inhaler spreyi vardır.- İnhaler spreyler böyle durumlarda hastanın daralmış olan hava yollarını açmasına yardımcı olan en önemli ilaçlardan birisidir. Hasta bunun yanında hastalığının boyutuna göre farklı ilaçlar da kullanıyor olabilir. İnhaler spreyden sonra hasta biraz rahatlayacaktır.
Hastanın nefes alıp vermeleri normale dönmeye başladığında diğer ilaçlarını da verebilirsiniz. Eğer yaptığınız müdaleler sonuç vermiyor ise hastayı bulunduğunuz noktaya en yakın olan hastaneye götürmelisiniz. Çünkü vücut farklı bir uyaran ile karşılaşmış ve farklı bir reaksiyon gösteriyor olabilir. Hastaneye vardığınızda hastayı muayene eden doktora yaptığınız müdahaleyi ve hastanızın takibini yapan doktorunun telefon numarasını vermelisiniz. Bu aşamadan sonrası doktorların gözetiminde olacaktır.
Astım hastası biriyseniz veya astım hastası olan biriyle doğaya çıkmaya karar verdiyseniz; o andan itibaren hem hastayı hem de hastanın yanında olacak kişiyi büyük sorumlulukların beklediğini unutmayın. Herkes kendi sorumluluğunu yerine getirirse yaşanacak tatsız durumlar en az hasarla atlatılabilir.
Tatsız durumlarla karşılaşmadığınız keyifli faaliyetler dileğiyle...
Derleyen: Sümran Can
