O Araç Bu Karavanı Çeker Mi? Sorusuna Yanıt :)

[trek71]

Herkese Merhaba,

Bursa Misi Kamp'ta dinlenirken zaman ayırıp bana sürekli sorulan "hangi araçla çekiyorsunuz?", "aracım şu marka; 6m karavan çeker mi?" vs. tarzı sorulara biraz da teknik açıklama getirerek yanıt vermek istedim. Gezenbilir'in bazı başlıkları altında bu bilgilerin -gözümden kaçmadıysa- biraz dolaylı olarak verildiğini gördüm; burada kendi anladığım dilde basitçe toparlayayım/anlatayım istedim.

Bildiğiniz gibi araç reklamlarında genel olarak "Bilmem kaç beygir gücündeki motoruyla falanca model" diye hep beygir gücü-BG (horse power-HP) öne çıkartılır. Tüketici olarak bizlerden de "aman ne güçlü araba, hemen alayım" diye heyecanlanmamız beklenir. Halbuki "beygir gücü" tek başına hiçbir şey ifade etmez.

Dolayısıyla "90BG aracım var; karavan çekebilir miyim?" sorusu doğru bir soru değildir; zaten eksik/yanlış soruya verilen yanıtların uzunluğundan da meseleyi anlayabilirsiniz.

Konuyu anlamamız için bilmemiz gereken tek bir formül var:

Beygir Gücü = Tork x Motor Devri

Bu formülden Beygir Gücü'nün sabit bir değer olmadığını; "Motor Devri" -yani RPM- arttıkça beygir gücünün de artacağını anlıyorun. Bu yüzdendir ki 90BG dediğiniz bir araç ancak belli bir motor devrinde bu gücü sağlayacaktır. Örneğin rölantinin biraz üzerinde, 2000 devir/dakikada motor sadece 65BG güç üretiyor olabilir.

Bu yüzden arcın teknik verilerine baktığınızda azami beygir gücünün (mesela 90BG) yanında kaç devirde bu gücün sağlandığını görürsünüz. Örnek olarak 90BG @4400 RPM motorun ancak 4400 devirde "bağırırken" 90 beygir güç üretebildiğini gösterir - ki çoğumuz benzin tasarrufu vs. nedeniyle yüksek viteslerde giderken ortalama 2500-3000 devirde kullanırız arabamızı. Reklamlara aldanmamak için bir sebep daha

Peki "Tork" nedir? Tork, kısaca bir cismin dönmesini sağlamak için uygulanan kuvvettir. Örneğin aracımızda motordan gelen gücü tekerleklere ileten şaftın dönmesi için gerekli kuvvettir. Karavancılık açısından da "tork" hakkında bundan öte bir şey bilmemiz gerekmez aslında -biriminin Nm (Newton-metre) olmasını bilmek bile fuzulidir.

Formülümüze geri dönersek: Tork ne kadar yüksekse, aynı beygir gücünü sağlamak için motorun daha düşük bir devirde çalışmasının yeterli olacağını görebiliriz -ki bu iyi bir şeydir; çünkü karavanı çekerken motorun düşük devirde; zorlanmadan, sakin sakin çalışmasını isteriz.

Öte yandan Tork da, sabit bir değer olmayıp, aynen beygir gücü gibi motor devrine bağlı olarak değişir. Bu yüzden de teknik verilerde azami tork değeri 150Nm @4000RPM şeklinde gösterilir.

Demek ki elimizde bir Beygir Gücü bir de Tork var ve bu değerlere göre bir karar/yanıt vermek gerekir.

Bu değerlerin partikteki anlamını kavramak için karavancı olmadan önce yoğun olarak içinde bulunduğum motosiklet dünyasından bir örnek vereyim:

BMW R1200 RT, çok popüler olan bir touring motosiklettir. Uzun yol sürüşleri için ideal bir makinadır (buradan bas Avrupa'yı dolaş geri dön).
Teknik verileri: 1200cc / 109HP @7750RPM / 120Nm @6600RPM

Benim çok keyifle kullandığım Kawasaki VN1600 ise bir chopper motosiklettir. PowerCruiser denen chopper'ların güçlü, uzun yol için tasarlanmış üst segment bir motordur.
Teknik verileri: 1600cc / 66HP @4700 RPM / 127Nm @2700RPM

Burada 1200cc motor 109HP üretirken 1600cc motor sadece 66HP üretiyor; yarısından biraz fazla sadece! Teknik verilerde bunu okuduğumda yüzüm düşmüştü; "acaba dandik bir motor mu aldık; bu ne pespaye değerdir" diye epeyce tedirgin olmuştum.

Oysa tork değerlerine baktığınızda BMW'deki değerden daha yüksek bir torkun çok daha düşük bir motor devrinde sağlandığını görüyoruz. Bu da pratikte düşük devirde giderken bile hissettiğiniz çekiş gücünün yüzünüzde bir gülümse olarak yansımasını sağlıyordu.

BMW'nin arksaında 1 tonluk bir karavan bağlasanız, çekmek için motorun neredeyse patlayacak noktada çalışması gerekirken Kawasaki aynı karavanı neredeyse rölantide zorlanmadan hareket ettirir; yokuşlarda da size "daha gideyim mi" diye sorardı.

Demek ki karavan/römork çekmek için önemli olan değer "Beygir Gücü" değil "Tork"'tur.

Aracınızın (azami) Tork değeri ne kadar yüksekse ve bu torku ne kadar düşük devirde sağlıyorsa karavanınızı o kadar rahat çekersiniz.

Karavan çekmek için kullandığım iki aracın karşılaştırması:
Infiniti QX4 Benzinli: 3300cc / 170HP @4800RPM / 200Nm @2800RPM
SsangYong Actyon Dizel: 2000cc / 141HP @4000RPM / 310Nm @2700RPM

Benzinli Infiniti ile 1.5 Tonluk bir karavanı çekerken özellikle %7-%10'luk dik rampalarda motor 4500-5000 devirlere çıkarak zorlanıyordu. Buna karşılık Ssangyong ile aynı karavanda dik rampalarda dahi 3000 devrin üstünü görmedim; çekiş çok daha rahat. Beygir gücü %20 daha az olmasına karşın aynı devirlerde tork (çekiş gücü) %55 daha fazla. Sonuç olarak yakıt ekonomisi açısından da SsangYomg yaklaşık %25 daha az maliyetli.

Buradan yola çıkarak kabaca şu tavsiyelerde bulunabilirim:

- 1 Ton'a kadar karavanlarda 150 Nm- 200Nm @2800RPM
- 1 Ton üstü karavanlarda 250Nm - 350Nm @2800 RPM

gibi değerler çekici araç seçiminde referans alınabilir. Bunlara yakın tork değerlerinde devir ne kadar düşük verilmişse o kadar iyidir. İster aracınız 80 Beygir olsun, isterse 180 Beygir

İkinci bir nokta da şu ki: Dizel motorlar bu tür karavan/römork/yük çekmek için daha uygun motorlardır; çünkü aynı hacimdeki benzinli akranlarına göre daha yüksek tork (çekiş gücü) üretirler. Bunun sebebi de dizel motorun çalışma prensibi gereği piston kollarının yakıtı sıkıştırmak için daha uzun bir yol katetmeleri. Saat sabahın ikisine gelmiş; daha fazla detaya girmeyelim.

1 Ton ve üstü karavan çekecekseniz, yol yapacaksanız, mümkünse dizel araç alın; rahat edin.

Merak edenler için; SsangYong Actyon Sports (2011 model/Dizel/Otomatik) Adria Adora 5.93UP (1.480kg) çekerken 100km'de 10Lt yakıyor. Bugünün hesabıyla 35kuruş eder. Infiniti'ye bu kadar zaman eziyet etmişiz.

Sevgiler,
Behçet Tolga

 

[emperor03]

Elinize sağlık abi bu kadar uzun ve güzel bir açıklama yaparak bu konu ile ilgili ciddi olarak bilgi sahibi olmamı sağladınız.kendi adıma çok teşekkür ederim..

GT-N7100 cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

 

[ince999]

Açıklamalar için çok teşekkür ederim.Kuvvet yaratan bir motorun TORK kuvveti gerçekten önemlidir ama karavan çekeceğimiz bir aracın içinde motorla beraber diger bir adı TORK DEĞERİ DEĞİŞTİRİCİSİ olan vites kutusunu unuttunuz.Karavan çekecek araç araştırılırken elbette olduğunca düşük devirlerde büyük tork değeri üretilebilen araç bakılır ama yüksek torklu bir motora bağlı şanzuman yani vites kutusu torka yani asılıp çekmeye değilde hızlı gitmeye göre yapılmışsa işimize yaramaz ki.Yani o aracın viteslerinin oranlarınada bakmak gerek oranlar ne kadar büyükse ki en büyük oran 1. vites ile geri viteste olur Tork kuvveti o kadar büyük olur ama hızlı gitmez.
4X4 araçlardaki LOW yani düşük hız konumuda tipik bu durumu anlatır Low durumunda oran o kadar büyür ki tekerleklere inanılmaz bir tork kuvveti yollanır yani araç müthiş şekilde kendini çeker götürür ama hızıda inanılmaz şekilde azalmış olur.

 

[trek71]

Sevgili Ince999,
Güzel bir noktaya değindiğiniz, teşekkür ederim.
Vites kutusu dişli oranlarına vs. bakmak bana çok detay gibi geliyor; sanki fabrika çıkışı bunlar zaten mantıklı şekilde dizayn edilmiştir diye düşünüp biraz kolaycılığa kaçıyor olabilirim. Kaçımız araç alırken vites kutusu değerlerine bakıyoruz ki?

Öte yandan konunun pratikte uygulanabilir şekilde aydınlanması açısından siz ya da işi bilen dostlarımız vites kutusu için de referans değerler verebilirse harika olur. Baktığımız şeyi nasıl değerlendirebileceğimizi iyice anlamış oluruz.

Sevgiler,

Sent from my LG-H815 using Tapatalk

 

[hüseyin gelici]

bu konuda bilgilerinizi bizlerler paylaştığınız sizlere teşekkür ederim iyiki varsınız her şey gönlünüzce olsun

 

[bartek]

Konuyu açan Sn.Trek esasında formulü yazmış : Beygir Gücü = Tork x Motor Devri.
Beygir gücü sabit iken motor devri düşerse, tork artar. Ya da devir yüksekse tork azalır. Sn.Ince de buna değinmiş.Aynı motoru kullanarak farklı değerleri almamızı sağlayan dişli kutusudur. Bazı araçlarda yüksek tork -düşük hız önemli iken, bazı araçlarda yüksek devir-yüksek hız önemlidir. Dizel araçlarda kullanılan dişli kutularında daha çok yüksek tork 2000-2500 d.dak aralarında tercih ediliyor. Araç firmalarıda yüksek tork değerlerini belirtirken esasında motor çıkışını değil, dişli kutusu çıkışını söylüyorlar.
Bence düşünülmesi gereken diğer konu sistemin tork artış yeteneğidir. Örnekle açıklamaya çalışıyım. Düz yolda 4.viteste gittiğimizi düşünelim. Birden rampaya gelsek aracın devri doğal olarak düşer. Bu anda vitesi 3 e alırız ve gazı kökleriz. Bu anda bazı araçlar diğerlerinden daha çok sıçrar gider. Bu tork artışı dizel motorlarda daha çok önemlidir. Bu tork artşı az ise rampaya geldiğimizde vitesi düşürseksek de karavanı iyi çekemeyiz.
Çekme karavan çekme işinde açıkcası Sn.Trek'in üstüne bir şey söylemem çünkü gerçek tecrübem hiç yok sayılır. Yaptığım teorik araştırmalarda gördüklerim;
1- Çeken aracın ağırlığı karavan ağırlığından yüksek olması, ( en az 1.25 katı deniyor, ne kadar gerçekci bilmiyorum)
2- Her aracın belli bir çekme kapasitesinin araç üreticisi tarafından belirlendiği söyleniyor. Yalnız bu bilgiye ulaşmak zor gibi. Yabancı sitelerde bu bilgiye ulaşılabiliniyor.
3- Motor torkunun 2000-2500 devir arası yüksek olması isteniyor ki, hem yakıt tüketimi az olsun, hem araç zorlanmasın.

Outfit Matching Car and Caravan araç ve karavanları eşleştirerek yorum da yapıyor.

 

[güngör]

Behçet bey teşekkürler, güzel bir bilgiyi paylaşmışsınız.
ince999 arkadaşımızın şanzıman tork ilişkisini eski çekme karavancı olarak önemsediğimi belirtmek istiyorum. İlk zamanlar kullanım hatalarımı özellikle rampalara yaklaşırken yapardım. Şanzuman çıkış değerleri ile tork ilişkisini
öğrendiğimde yolda ne zaman hangi vitese geçiş yapmam gerektiğini öğrenmeme vesile oldu.
son çektiğim karavanımı syncro ile çekerken 102 hp 250 nm tork yanlış hatırlamadıysam güçle bile yolda hatalı vites seçimi nedeniyle rampalarda 2.vitese bile düşerdim.
1.vites 1 x 0.20 çıkış
2.vites 1 x 0.40 çıkış
3.vites 1 x 0.65 çıkış
4.vites 1 x 0.85 çıkış
5.vites 1 x 1.05 çıkış

gibi motor şanzuman giriş ve çıkış değerleri ile torkun bağlantısı bana göre çekme karavan kullanıcılarının mutlaka
araçlarının değerlerini bilmeleri kullanım pratiği açısından önemli görüyorum.
Selamlar

 

[ince999]

Arkadaşlar araçlarımız düz yolda arkasında hangi ağırlıkta olursa olsun karavanı çeker götürür.Sıkıntı yokuş çıkarken yokuşun dik olması ile ilgilidir.Düz yolda çekilen karavan çeken araca sadece rüzgar direnci (hesaba katmayıp yok sayalım) ve karavan tekerleklerinin yoldaki direncini çeken aracımıza zorluk diye yansıtır ve öyle büyük zorluk kuvvetleride oluşmaz katarımız düz yolda yürür gider.İş yokuşa gelince çekilen karavanın ağırlığı işin içine zorluk diye girmeye başlar. Yokuş dikleştikçe karavanın ağırlığından dolayı oluşan zorluk kuvveti çoğalır.
(Çıkılan dik yolun yatayla açısına A dersek karavandan aracımıza diklikten dolayı gelen fazladan asılma yükü
SinA x karavan ağırlığı kadar olur)
Kara yollarında belli bir açıdan dik yol yapılmaz.(karayollarında rampa yolun diklik ifadesi EğİM dir) Eğim bir açının tanjantıdır eğimden ters tanjant alınınca o yolun yatayla olan diklik açısını bulmuş olursunuz.O açının sinisünü alıp toplam katar ağırlığı ile çarparsanız aracınızın yokuşu çıkarken arkasında kendine asılan ne kadar kuvveti çektiğini bulursunuz.
Şimdi aracınızın (hangi vites olursa olsun önemli değil,diğer viteslerdeki çekme kuvvetide hesaplanır) hangi devirde kaç kilo çektiğini bulursanız,gideceğiniz en dik yokuşu da tespit edip toplam katar ağırlığından (araç+karavan dolu ağırlıkları) sinislü hesapla geriye doğru asılma kuvvetini bulur ve aracınızın en büyük vites çekme kuvveti ile karşılaştırırsınız.
Şayet aracınızın çekme kuvveti geriye asılma kuvvetinden çok küçük değilse bunun anlamı sizin aracınız o en dik yolu 5 değilde 4 le veya 3 le çıkacağınızı anlatır.Bütün bu anlatımlar SADECE TIRMANIŞ içindi.Aynı yolu inerken çıkıştaki asılma kuvvetinin aynı miktarda olmak üzere bu sefer araca abanma kuvveti olarak ortaya çıkar.Bu sefer aracımızın fren kuvvetini ve lastiklerimizin yeniliğini kontrol etmek gerekir.

 

[AHimrek]

Her araçta resimde görüldüğü gibi tip etiketleri vardır. Kaza vb. sebeple deforme olmadıysa veya düşmediyse. Burada yazan ilk değer Azami Yüklü Ağırlık yani aracın kendi ve içindeki yüküyle beraber kapasitesidir. İkinci ağırlık ise Katar ağırlığıdır. Katar Ağırlığı = Araç + römork ve içindeki yüklerle toplam taşıma kapasitesidir. Katar ağırlığından azami yüklü ağırlığı çıkardığımızda kalan değer römork azami ağırlığı olur. Örnek: resim de Katar - azami ağırlık 2400 - 1535 = 865 kg Azami yüklü ağırlığı olan bir römork vb. çekebilir bu araç. Ki bu değer frenli römorklar için geçerlidir. Frensiz değer daha düşüktür. Bu değerde araç üreticisinin verdiği teknik belgelerde yazar. Ama pratik olarak buradan bakılabilir, aracınızın ne çekip çekemeyeceği. Römork çekmek sadece aracın gücüyle alakalı değil, aynı zamanda demiri bağlayacağınız aracın şasisiyle alakalıdır. O yüzden hesap yapmaya çalışmak yerine üretici firmaların değerlerini öğrenmemiz, sürüş güvenliğimizi artıracaktır. Taşıyacağımız yüke göre araç veya araca göre yük seçmemizi sağlayacaktır.

 

[trek71]

Katkılar için çok teşekkür ediyorum Aslında çok fazla fizik bilgisiyle insanları korkutmadan meseleye pratik şekilde nasıl yaklaşabiliriz diye yola çıkmıştım ama üstatlar sayesinde kotanjanta kadar geldik

Buradan da geometrinin ve genel olarak lise fizik konularının o dönemlerde çok önemsenmese bile hayatımızın her anını bir şekilde belirlediği gerçeğine ulaşıyoruz - ister sayılara yatkınlığı olsun isterse olmasın çocuklarımıza yeterince matematik ve fizik öğretmek yapabileceğimiz en iyi yatırımdır.

Bütün söylenenlere katılmakla birlikte naçizane bir hususa dikkat çekmek isterim:

Karavan çekecek araç seçiminde tabii ki beygir gücü, tork konusunu birinci kriter değildir. Öncelikle aracın ve çeki demirinin izin verilen teknik verileri içinde kaldığımızdan emin olduktan sonra bu bahse girmek gerekir.Aksi düşünülemez.

Öte yandan bu teknik değerler öncelikle güvenliği ön planda tutar. Ama çekme işleminin ne kadar rahat olacağına dair bir bilgi vermez.

Örneğin 1.5 tonluk bir karavanı rampada zorlanarak çeken Infiniti'nin fabrika verisine göre 5500pound (2 tondan daha fazla) çekme kapasitesi var. Ben izin verilen değerin %60'ı kadar bir ağırlık çekmek istediğimde bile tatminkar olmayan bir durumla karşılaşıyorum.

Yani biraz hesap kitap yapmakta her zaman fayda var




Sent from my LG-H815 using Tapatalk

 

[AHimrek]

Hesap yapmak yanlıştır demek istemedim, öyle anlaşıldıysa özür dilerim... Römork vb. tecrübem olmadı. Ancak bu tip hobi ile alakalı işler de ilk adım bence önemli çok teknik bilgi bizleri beceremem korkusuna itiyor. Örnek offroad merakım var ancak geçen seneye kadar 4x4 alamadım, gecikmedeki bir etkide çok fazla forum karıştırmam dı, araç aldıktan sonra bazı şeylerin öyle olmadığını gördüm. Şu da var öyle olduğunu da gördüm. Sonuç olarak merdiven basamaklarını teker çıkarsak her konuda daha verimli olur. Hiç römork vb. çekmemiş birisi ilk olarak aracını tanımalı. Sonra römork vb. tanımalı. Ağırlık merkezi, tork, beygir gücü, dikey yük, frenli, frensiz, torsiyonlu, makaslı .... Kafa yormalı... İyi akşamlar...

 

[ince999]

Galiba yardım amacı ile biraz teknik yazmakla hata yapmışım. HERKESTEN ÖZÜR DİLERİM

 

[trek71]

Sevgilli Ince,

Ben latife ediyorum; hiç olur mu öyle şey? Bir sözüme gucenirseniz üzülürüm.

Benim teknik olarak merak ettiğim şey: şu vites oranları. 1:1.04 ne demek mesela? Bunu bilince nasıl davranmanız gerekiyor kullanırken?

Sent from my LG-H815 using Tapatalk

 

[ince999]

Kusuruma bakmayın ama galiba ben alınganım.Sorunuza ancak teknik izahatla cevap vermek gerekiyor ki ben dersimi aldım.

 

[trek71]

Alınmanıza hiç gerek yok. Ben de bir mühendisim sonuçta; aynı dili konuşuyoruz. Benim yapmak istediğim şey biraz dağınık gibi gördüğüm bazı konuları ilkokul çocuğuna anlatır gibi basitleştirerek anlatmaktı...
Geçmişte elektrikle ilgili konularda da benzer basit örneklerle konu açıklaması yapmışlığım vardır.

Sorun şu ki hemen her zaman aynı konuların dönüp dolaşıp konuşulduğunu ama mesela Voltaj, Amper, Watt gibi çok temel kavramların bile tam anlaşılamamış olduğundan bir dizi yanlış varsayımla gereksiz masraflar yapıldığını vs. Goruyoruz.

Bu konuda da birisi "ben gideyim 200zbg bir araç alayım, nasilsa çeker" vs. Diyebilir -ki deniyor.

Mesele budur; başkaca bir endişeniz olmasın

Sent from my LG-H815 using Tapatalk

 

[ince999]

Alınmadım,dersimi aldım.