Ynt: İşte Gerçek Çevrecilik ve Ekonomi; Biyogaz
Radyoaktif maddeleri bırak işlenmesi kulanılması çok tehlikeli ve zordur.
Türkiye' de Geçmişte Yaşanmış Radyasyon Kazaları
9 Haziran.1980 - Kaza KOCAELİ ilinde İstanbul Gübre Sanayi A.Ş. firmasının Kocaeli fabrikasında 09 haziran 1980 tarihinde Co-60 (29.6 mCi) ile olmuştur. Kazanın oluşu, Üre reaktörünün bakımı için Müh. Ahmet Yıldırım'ın nezaretindeki; Nurettin Ay, Mehmet Korkmaz, Mehmet Çelik ve Mehmet Balcı'dan oluşan ekip 09.06.1980 tarihinde saat 18.45 de reaktör üst kapağını aşmaya başlıyorlar. Müh. Ahmet Yıldırım'ın alet almak için uzaklaştığı bir anda işci Mehmet Korkmaz ile Nurettin Ay'ın kaynağın bağlı olduğu flanşı sokuyorlar. Mehmet Korkmaz flanşa bağlı olan kaynağı alarak 3'e katlıyor ve nurettin aya veriyor. Kaynağın sökülme işlemi 3-5 dakika arasında olmuştur. Merdiven azına bırakılması 30 s sürmüştür. Kaynak orada 25 dk kalmıştır. Mühendis gelince yerine takılması 25 s de tamamlanmıştır. İşcilerin maruz kaldığı dozlar şu şekildedir;
Mehmet Korkaz'ın elleri 1280 mrem, tüm vücudu 40 mrem
Nurettin Ay'ın eleri 160 mrem, tüm vücudu 50 mrem
Mehmet Emin Balcı'nın elleri 160 mrem, tüm vücudu 10 mrem
Mehmet Çelik'in elleri 160 mrem, tüm vücudu 10 mrem
15 Mayıs 1984 - Gaziosmanpaşa Cad. Ortanca Sokak. No:53/4 adresinde bulunan Gazi San-Rad Sanayii ve Ticaret A.Ş. firmasının Karadeniz Bakırr İşletmeleri Göktaş-Dumur/ Murgul adresinde kaza Ir-192 (9.15 Ci) ile 15 mayıs 1984 tarihinde gerçekleşmiştir. İşçi Halil Çabuk'un işverenle ücret anlaşmazlığı nedeniyle sinirlenerek kaynağı koruyucu cihazdan çıkartıp sipirali kırarak 10 m uzağa fırlatması ile gerçekleşmiştir. Olay Firma yetkilisine ve oradanda Kurumumuza bildiriliyor. Firma yetkilisi işçiye kaynağı aldırtarak koruyucu kabı içine koyduruyor.
27/28 Ekim 1986 - Esat Cad. 115 K.Esat - ANKARA adresinde bulunan Kutlutaş İnşaat -Tesisat San. ve T.A.Ş. firmasının Sivas Kangal Termik Santralinde kaza Ir-192 (19 Ci) kaynağı ile 27/28 ekim 1986 tarihinde olmuştur. Çalışmalar sırasında cihaz açılarak kaynak yere düşüyor.Akşam 30 dakika kadar aranıyor, bulunamıyor. Sabah tekrar aranarak bulunuyor, 10 Dk kadar taşınıyor. 7.30 da Sıddık Gümüş Kaynağı yerine takıyor. Uzmanlarımız tarafından yapılan hesaplamalarda Şenol Kale sol el-dozu 8000 rem, 320 rem gonat dozu,Fahri Dönmez sol el-dozu 6000 rem, toplam vücut-dozu 30 rem,Mustafa Bergil her iki el-dozu 1200 rem, toplam vücut dozu olarak hesaplanıyor.
1 Mayıs 1987 - Gaziosmanpaşa Cad. Ortanca Sokak. No:53/4 adresinde bulunan Gazi San-Rad Sanayii ve Ticaret A.Ş. firmasının Karadeniz Bakır İşletmeleri Göktaş-Dumur/ Murgul adresindeki kaza Ir-192 (9.15 Ci) ile 1 mayıs 1987 tarihinde gerçekleşiyor. Cihaz çalıştırıldıktan sonra cihaz ve ışınlama hortumu Kazım Zeybek ve Ercan Zeybek tarafından Bekar gazinosu girişindeki vestiyere bırakılıyor. Daha sonra çekilen filimlerin bozuk olduğu görüldüğünde, sipiralin ışınlama cihazında olmadığı, ışınlama hortumunda olduğu düşünülerek, hortum gazinodan 12 m uzağa atılıyor. Daha sonra temizlikçi tarafından bulunan hortum gazino önüne bırakılıyor, bırakılma esnasındaki sallanma sonucunda sipiral in düştüğü Kazım Zeybek tarafından farkediliyor ve çevrede güvenlik önlemleri alınarak kaynak cihazın içine yerleştiriliyor. Kaynak toplam 3.5 saat dışarıda kalıyor. Kazaya uğrayanların anlattığına göre kalça ve bel bölgesi 1561-2432 rad, gonad bölgesi 29-43 rad, ortalama vücut dozu 14.21 rad olarak hesaplanıyor.
1 Ekim 1988 - Piyade Sok. No:19 Çankaya-ANKARA adresinde bulunan Güriş Makina ve Montaj San. A.Ş. firmasının Gölbaşı şantiyesinde kaza Ir-192 (80Ci) kaynağı ile 1 ekim 1988 tarihinde olmuştur. Kaza gece çalışmaları sırasında film çekimi alanına ışıklı ikaza rağmen çekimle ilgili olmayan bir işçinin dalgınlıkla girerek ışınlama kaynağından 7 m uzaklıkta 5 dakika kadar beklemiş olmasıdır. Yapılan en kötümser hesaplamalarda işçinin 72.7 mR2lik doza maruz kaldığı tesbit edilmiştir.
1993 yılında Eskişehir 1. Ana Jet Üssü Uçak Bakım Komutanlığı'nda çalışan bir subay uçak üzerinde çekim yaparken cihazı kapatmadan direkt olarak X-ışını demeti önünde, X-ışını tüpünün ayarlanması ve filmin yerleştirilmesi işlemlerini yapıyor. 5-6 dakika çalışıyor. 3000m Rem'lik fiziksel doz hesaplanıyor. Biyolojik tüm vücut dozu 0.5 Gy (250 kV x-ışını eğrisine göre) bulunuyor.
11 Haziran 1997 - Perpa Tic. Merkezi B. Blok Kat:2 Şişli-İSTANBUL adresinde bulunan Monrol Nükleer Ürünler San. ve Tic. A.Ş. firmasının, S.S. Esot Yapı kooperatifi D. Blok No:33 İkitelli-İSTANBUL adresinde Ir-192 (89 Ci) kaynak değiştirme laboratuvarında meydana gelmiştir. Kaza 89 Ci'lik Ir-192 çekirdeğinin transferi esnasında çekirdeğin kapsüle girerken sıkışması ve Orhan Karahasanoğlu'nun sağ eli ile kapsülü tutup vücudunu koruyucu vaziyette çekirdeği 15 saniyede çıkarması ile meydana gelmiştir. Yapılan kromozom aberasyon analizi ile el-dozu <20 Gy ve vücut-dozu 0.1 Gy olarak belirlenmiştir.
İkitelli Radyasyon Kazası: 8 Ocak 1999
Aralık 1998 ve Ocak 1999'da gerçekleşen İstanbul İkitelli Kazası ülkemizde gerçekleşen en ciddi kazadır. Kobalt-60 tele-terapi kaynaklarının taşınmasında kullanılan iki konteynerin hurda metal olarak satılması sonucunda ciddi bir radyolojik kaza meydana gelmiştir. Bu iki konteyneri satın alan kişiler kapları açıp, zırhlı konteynerleri parçalayarak kendileriyle birlikte bir kaç kişiyi, farkında olmadan en az bir zırhsız Kobalt 60 kaynağından yayılan radyasyona maruz bırakmıştır. Kaza sonucunda 10 kişi 0.6-3.1 Gy arasında dozlar aldılar. Aşağıda ismi verilen merkezlerde bulunan dört laboratuarda kromozom aberasyon analizleri ile yapılan biyolojik dozimetri sonuçları birleştirilmiştir:Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM), İstanbul, Türkiye; Korunma ve Nükleer Güvenlik Enstitüsü (IPSN), Clamart , Fransa; Ulusal Radyasyon Korunması Kurumu (NRPB), Chilton , İngiltere; Leiden Üniversitesi Tıp Merkezi (LUMC) Radyasyon Genetiği ve Kimyasal Mutagenez Departmanı, Leiden , Hollanda. Kromozom aberasyonlarının zaman içindeki değişimlerinin incelendiği 10 kişinin başlangıçta aldıkları dozlar aşağıdaki gibidir:
Murat ILGAZ 2.2 Gy
Hüseyin ILGAZ 3.1 Gy
Kenan ILGAZ 2.5 Gy
İlyas ILGAZ 2.5 Gy
Hüseyin GÖZÜTOK 1.8 Gy
Abdullah ILGAZ 0.9 Gy
Hasan ŞAHAN 0.6 Gy
Ali ŞAHAN 0.8 Gy
Ercan DOĞAN 0.6 Gy
4 Mart 2000 - Perpa Tic. Merkezi B. Blok Kat:2 Şişli-İSTANBUL adresinde bulunan Monrol Nükleer Ürünler San. ve Tic. A.Ş. firmasının, S.S. Esot Yapı kooperatifi D. Blok No:33 İkitelli-İSTANBUL adresinde Ir-192 kaynak değiştirme laboratuvarında 04.03.2000 tarihinde meydana gelmiştir. Kazaza Güney Yılmaz ve Oğuzhan Elagöz maruz kalmıştır. Kazanın oluşu şu şekildedir. Arızalanan gamagrafi cihazının kaynak tutucusunun tamir edilip monte edilmesinden sonra, Güney Yılmaz ve Oğuzhan Elagöz'ün sistemin çalışmasımı öğrenmek amacıyla yapılan tatbiki çekim esnasında farkında olmadan kaynağın açıkta kalması sonucu radyasyona maruz kalmışlardır. İşlemin 3-6 dakika sürdüğü söylenmiştir. Kaza, madurların birbirlerinden bağınsız olarak ellerinde meydana gelen kızarık nedeniyle gittikleri doktorun teşhisi ile anlaşılmıştır.Güney Yılmaz'ın el-dodu 11-55 Gy, vücut-dozu 0.58±0.23 Gy,Oğuzhan Alagöz'ün el-dozu 10-48 Gy, vücut-dozu 0.48±0.07 Gy olarak yapılan kabüller ile hesaplanmıştır. Güney Yılmaz'ın kromozon aberasyon analizi ile el-dozu 11-55 Gy ve vücut-dozu 0.58±0.23 Gy olarak belirlenmiştir.
11 Temmuz 2000 - Pendik San. Sitesi Erguva Sok. No:96 Pendik -İSTANBUL adresinde bulunan Yasin Torna firmasında, firmanın bulunduğu adreste cinsi bilinmeyen bir radyasyonkaynağı ile kazanın gerçekleştiği 11.07.2000 tarihinde kurumumuza bildirilmiştir. Kazaya uğrayan kişi Hacı ömer Tokluman olup, bilinmeyen kişiler tarfından getirilen gamagrafi cihazına ait tesbih taneleri şeklindeki kaynak kapsülünü taşıyan esnek bir parçanın aynısından yapması istenmiştir. Kazaya uğrayan kişi resmi gösterilen parçayı tanımış ve parçayı sol eliyle tutuğunu söylemiştir. Hacı Ömer Tokluman bir süre sonra rahatsızlanarak İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesine ve oradan ÇNAEM'e gelmiştir. Bu kazada kişi kromozon aberasyon analizi ile el-dozu 35-70 Gy ve vücut-dozu 0.75±0.25 Gy olarak belirlenmiştir.
13 Aralık 2002 tarihinde TEKNİK NDT firmasında çalışan 2 radyografi teknisyeni ve 1 şoför, mobil Ir-192 cihazı (projektör) ile 12 saat çekim yapıyorlar. Kaynağın muhafaza içine girmemiş olduğunu, kalem dozimetrelerinin skalasının dolmasından anlıyorlar. Film dozimetrelerini okunması için ÇNAEM' ne getiriyorlar. Kazadan 5 gün sonrasında, 18 Aralık 2002 tarihinde, alınan kan örneklerinde Biyolojik doz tayini için yapılan kromozom analizleri sonucunda aldıkları dozlar; Yaşar SİLO 0.92 Gy , Mehmet ŞAHİN 0.34 Gy , Mustafa KESER 0.32 Gy olarak saptandı. Yaşar SİLO' nun kazadan sonra 14. günde parmaklarında kızarma ve morarma başlıyor.4-5 gün sonrasında su toplamaya başlıyor, ağrı var. Vitamin ve ağrı kesici uygulanıyor. Daha sonra birkaç parmağın kesilmesini gerektiren kangrene dönüşen yaralar oluşuyor.
18 Temmuz 2003 tarihinde PAL Metal Anonim Şirketi elemanı 2 radyografi teknisyeni kaynak cihazının arka soketinin çelik halata takılması sonucu radyasyona maruz kalıyor. Çekim bittikten sonra kaynağın taşıyıcı içine girmemiş olduğu anlaşılıyor. Bu kaza sonucu Nurettin TALAY' ın 0.34 Gy ve Mustafa TEKİN' in 0.21 Gy biyolojik doz aldıkları saptandı.
21 Eylül 2003 tarihinde MESS Teknik firması elemanı iki kişi radyografi cihazının ön hortumunda kırık nedeniyle spiralin gidiş gelişinde zorluk olduğunu, kılavuz hortum içinde kaynağın sıkıştığını düşünüyorlar bir tanesi eli ile kaynağa temas ediyor. Filmlerdeki kararmalar nedeniyle kaynağın hortum içinde kaldığını anlıyorlar. Bunlardan Sinan GÖBET 0.68 Gy ve Yasin KABA 0.17 Gy biyolojik doz alıyor. Sinan GÖBET ayrıca eliyle kılavuz hortum içindeki kaynağa maruz kaldığı için ışınlanmadan sonra 2 hafta içinde sağ elde 3 parmak ve sol elin tamamında yaralar açılmıştı.
24 Eylül 2003 tarihinde HABUR Gümrük-Muhafaza Başmüdürlüğü'nde görevli memur Murat ÖZ bir kamyon kontrol edilmek üzere detektör sistemi içine alınırken aniden sistemin çalışmaya başlaması ile 15-20 sn. yüksek enerjili X ışınlarına maruz kalıyor. Yapılan kromozom aberasyon analizi sonucu 0.2 Gy biyolojik doz saptandı.
23 Temmuz 2004 - RÖNTGENSAN firmasından iki radyografi teknisyeni radyografi cihazında kaynağın kılavuz hortumda takılı kaldığını anlıyor ve bir aparatla uzaktan hortuma müdahale ediyorlar. 3-4 sn içinde kaynak taşıyıcı içine alınıyor. Bu kişilerden Harun DÜNDAR 'da 0.21 Gy ve Turan DEMİR' de 0.47 Gy biyolojik doz saptandı.
8 Temmuz 2005 - RÖNTGENSAN firması elemanı Ramazan GÜLERYÜZ ve Erhan TOPAL radyoaktif kaynak cihazın dışında iken çalışmaya 5 saat ediyorlar. Çalışma sırasında Ramazan GÜLERYÜZ kusmaya başlayıp işi bırakıyor. Erhan TOPAL da mide bulantısı ile işi bırakıyor. Malzemeleri toplarken kaynağın taşıyıcı dışında olduğunu fark ederek yerine koyuyorlar. Ramazan GÜLERYÜZ 'ün Biyolojik dozu 1.17 Gy olarak saptandı ayrıca ellerinde kızarıklıklar ve yaralar açılıyor. Erhan TOPAL ' ın Biyolojik Dozu 0.72 Gy olarak saptandı.
22 Temmuz 2005 - TAMUSAN Firması elemanı Sedat MİDİLLİ radyografi cihazının kapalı olduğunu düşünerek 1 saatten fazla cihazla çalışıyor. Çalışma sonrasında cihazın hortumunu elle düzeltmeye çalışırken çekirdeğin orada olduğunu görerek kaynağı taşıyıcı içine geri alıyor. 2 gün sonrasında sağ ve sol elde şişmeler, ağrılar başlıyor. Sağ elde 3 ve sol elde 2 parmakta şiddetli yanık belirtileri gözleniyor. Biyolojik Dozu 0.281 Gy olarak saptandı
Kaynak http://www.taek.gov.tr/bilgi/bilgi_maddeler/kazalar.html
gibi kolaydır (İşin espirisi). ama kontrolü çok zordur 
