Merhabalar, bu konunun site'de olup olmadığını bilmiyorum ama kendi araştırmalarım doğrultusunda göremedim, moderatör arkadaşlar uygun görürlerse kaldıra bilirler...
Arkadaşlar kendi açtıkları veya paylaştıkları konularda yürüyüşe giderken harita olmalı GPS olmalı diyorlar ama, kullanmayı bilmedikten sonra hiçbir işe yaramazlarda...
Harita Kullanımı
Ölçeğine bağlı olarak bir haritadaki uzunluk değerlerinin arazideki gerçek değerini bulmak (hesaplamak) için hangi sınırlamaların olduğu bu sitenin başka bir bölümünde ifade edilmeye çalışılmıştı. Büyük ölçekli haritalarda, örneğin kadastro teşkilatının ve belediyelerin arazide yapılmış orijinal ölçmelere dayanarak ürettikleri haritalar, projeksiyonlardan kaynaklanan deformasyonlar söz konusu olmadığından, bu haritalardan uzunluk ve alan büyüklüklerine ilişkin alınacak veriler yeterli doğrulukta bu büyüklüklerin arazideki değerlerini vereceklerdir. Şüphesiz burada arazide jeodezi ve fotogrametri mühendislerinin (halkın bildiği adıyla harita mühendisleri) teknik sorumluluğunda yapılan ölçmelerin mesleki kurallara uygun yürütüldüğü varsayılmaktadır. Ayrıca bu ölçmelerin yine mühendislik kurallarına uygun değerlendirildikten sonra haritaların da kartografik çizim kurallarına uygun hazırlandığı düşülmektedir.
Harita kullanılırken haritanın adını gösteren yazıların üst kısımları bizden ileride olacak biçimde tutulur. Bu durumda tutulduğunda ileri kısım haritanın kuzeyidir. Harita haritası olduğu bölgenin kartografik bir modeli olduğuna göre, halk arasında söylendiğinin tersine haritanın üst tarafı yoktur. Haritanın kuzeyi, güneyi, batısı ve doğusu vardır. Bu durumda sağ taraf doğu, sol taraf batı ve haritanın bize yakın tarafı ise haritanın güney yönüdür. Eski zamanlardan kalma bizden ilerisi güney olarak yapılmış haritalar da vardır.
Genel olarak bugün dünyada üretilen haritalar metrik sisteme göre ölçeklendirilmektedir. Fakat bazı ülkelerde hala İngiltere’de kullanılan “inç”ya da “parmak” sistemine göre üretilmiş haritalarda vardır. Bir inç değerindeki uzunluk birimi, metrik sistemde 25.4mm ye karşılık gelmektedir. Dolayısıyla haritadaki 1 inçlik bir uzunluğun, doğada 1 İngiliz miline(1609,344m) karşılık geldiği bir haritanın ölçeği 1: 63 360, 1 inçlik harita uzunluğunun 2 İngiliz miline karşılık geldiği bir haritanın ölçeği ise 1: 126 720 olacaktır.
Haritadan uzunluk ve alan büyüklüklerine ilişkin veriler alınırken ya da bu bağlamda halk arasında ya da kamu kurumları (belediyeler, adliye, kadastro teşkilatı, karayolları, devlet su işleri teşkilatı vb.) ile çalışılırken kullanılan bazı kavramların değerlerini bilmek sade vatandaş için de gerekli ve şüphesiz yaralıdır.
Uzunluklar
1 metre, büyük bir yaklaşıklıkla ekvatorda yeryuvarı çevresi uzunluğunun kırk milyonda bir parçasının uzunluğuna verilmiş olan isimdir. Fakat yeryuvarı için birbirinden az yada çok farklı boyutlar hesaplandığından yeryuvarının ekvatordaki çevresinin de tam değeri bilinmemektedir. Metrenin değişmez bir değer olarak tanımlanması için bir dizi aşama yaşanmak zorunda kalınmıştır. Özellikle gelişen teknoloji ile çok küçük büyüklüklerin önemli olduğu durumlarla karşılaşılmıştır. Nihayet bu nedenlerle metre için 14 Ekim 1960 da Uluslararası Ölçüler ve Ağırlıklar Konferansında fiziksel bir tanım kabul edilmiştir. Bu kabule göre 1 metre, Kripton gazı 86 izotopunun yaydığı ışına ait dalga boyu uzunluğunun 1 650 763,73 katı uzunluğa eşittir.
Metrenin bu tanımına göre ülkemizde ve dünyada kullanılan diğer uzunluk kavramları aşağıdaki değerlere eşittir.
1 m(metre)
10dm(desimetre)
1 m(metre)
100cm(santimetre)
1 m(metre)
1 000mm(milimetre)
1 m(metre)
1 000 000m (mikron ya da mikrometre)
1 dkm(dekametre
10m
1 hm(hektometre)
100m
1 km(kilometre)
1 000m
1 (inch-inç)
2,54cm=25,4mm
1 foot(ayak)
12inç=30,48cm
1 yard(yarda)
3 ayak=91,44cm
1 kara(statute) mili
1760yarda=1609,344m
1 hand(el)
4inç=10,16cm
1 rod(perch ya da pole)
5,5yarda=5,029m
1 chain(zincir)
4rod=20,117m
1 deniz(nautical) mili
1852m
Yukarıda verilen ve bugün dünyada şu veya bu şekilde kullanılan uzunluk birimleri dışında ülkemizde geçmiş dönemlerde kullanılmış ve resmi belgelerde de bazen kullanım alanı bulan diğer uzunluk birimleri aşağıda gösterilmiştir.
1 nokta
0,022cm
1 hat
12 nokta=0,264cm
1 parmak
12 hat=3,158cm
1 mimari arşın
24 parmak
1 endaze
0,65m=65cm
1 arşın
0,68m=68cm
1 mimar arşını
0,75768m=75,768cm
1 kulaç
1,895m
1 fersah
5685m
1 berid
22740m
1 merhale
45480m
Bir büyük ölçekli haritadan alınan s¢ uzunluk değeri ilgili haritanın ölçek faktörü (M) ile çarpılırsa, bu uzunluğun arazideki gerçek değeri bulunacaktır. Fakat böylece bulunacak uzunluk ilgili uzunluğun eğik (bizzat kat edilmesi gereken) uzunluğu değildir. Bulunan uzunluk değeri yatay düzleme indirgenmiş uzunluktur. Bu anlamda gerçek uzunluk (iki nokta arasındaki arazide gidilmesi gereken yol) daha büyüktür. Ayrıca haritadan alınan uzunluk değeri büyük ölçekli haritalarda en az ± 0,15-020M (mm) arasında hatalı alınır. Örneklemek gerekirse 1: 1 000 ölçekli bir kadastro haritasından bir parselin kenarı haritadan yapılan ölçmelerle hesaplanırsa bu uzunluk arazideki değerinden yaklaşık en az 15-20cm az ya da çok bir değerde alınacaktır. Ölçek 1: 5 000 olsaydı bu hata değeri en az 75cm olurdu. Ölçek küçüldükçe projeksiyon deformasyonları da etkisini göstermeye başlayacağından, gerçek uzunluk değeri ile harita kullanılarak bulunacak uzunluk değeri arasındaki fark çok daha fazla olacaktır.
Alan birimleri
Metrenin uzunlu birimi olarak kullanılması durumunda alan biriminin metrekare (m2) olarak seçilmesi kolaylaşmaktadır. Bir metrekare alan büyüklüğü, kenar uzunlukları birer metre olan kare biçimli bir düzlem yüzey şeklin alanına eşit bir büyüklüktür. 10 metrekarelik bir alan demek bir metrekarelik alan büyüklüğü olan düzlem yüzeyden bu yüzeye şu veya bu biçimde 10 adet sığdırılabiliyor, ya da alan olarak 10 misli büyük demektir.
Yüzeylerin alan büyüklüklerini ifade etmek için kullanılan birimler aşağıda gösterilmiştir. Burada temel alınan alan ölçüsü birimi şüphesiz metrekaredir(m2).
1 ar
100 m2
1 dekar ya da 1 yeni dönüm
10 ar =1 000 m2
1 hektar(1 hektometrekare)
100 ar =10 000 m2
1 kilometrekare
1 000 000 m2(=100 hektar)
1 cerit
10 000 m2(1 hektar)
1 büyük dönüm
2 720 m2
1 evlek
229,688 m2
1 yeni evlek
100 m2
1 eski dönüm
918,672 m2
1 yeni dönüm
1 000 m2
Buradaki birim ifadelerinde “dek” kavramının 10 misli, “hek” kavramının 100 misli ve “kilo” kavramının 1 000 misline karşılık geldiğinin hatırlanması yararlıdır.
Bir büyük ölçekli haritadan alınan f¢ alan değeri ilgili haritanın ölçek faktörünün karesi (M2) ile çarpılırsa, bu bölgenin arazideki gerçek alan değeri bulunacaktır. Fakat böylece bulunacak alan, ilgili bölgenin eğik ziraat için kullanılabilir alanı değildir. Bu alan yatay düzleme indirgenmiş alandır. Bu anlamda kullanılabilir alan daha büyüktür. Bina vb. yapmak için ise yatay düzleme indirgenmiş alanın bilinmesi gerekir. Ayrıca haritadan alınan alan değeri, büyük ölçekli haritalarda en az ± 0,0225M2-0.04M2(mm2) arasında hatalı alınır. Örneklemek gerekirse 1: 1 000 ölçekli bir kadastro haritasından bir parselin alanı haritadan yapılan ölçmelerle hesaplanırsa, bu alan arazideki değerinden yaklaşık en az 0.05m2 az ya da çok bir değerde alınacaktır. Ölçek 1: 5 000 olsaydı bu hata değeri en az 1 m2 olurdu. Ölçek küçüldükçe projeksiyon deformasyonları da etkisini göstermeye başlayacağından gerçek alan değeri ile harita kullanılarak bulunacak alan değeri arasındaki fark çok daha fazla olacaktır.
Aşağıdaki tabloda illerimizin iki ayrı kamu kurumu tarafından verilmiş alan değerleri bulunmaktadır.
PLAKA
IL ADI
ALAN (km2, HGK)
ALAN (km2, DIE 1997)
1
Adana
14.256
17.253
2
Adıyaman
7.572
7.614
3
Afyon
14.532
14.230
4
Ağrı
11.315
11.376
5
Amasya
5.731
5.520
6
Ankara
25.615
25.706
7
Antalya
20.599
20.591
8
Artvin
7.493
7.436
9
Aydın
7.922
8.007
10
Balıkesir
14.442
14.292
11
Bilecik
4.181
4.307
12
Bingöl
8.402
8.125
13
Bitlis
8.413
6.707
14
Bolu
10.716
11.051
15
Burdur
7.238
6.887
16
Bursa
11.087
11.043
17
Çanakkale
9.887
9.737
18
Çankırı
8.411
8.454
19
Çorum
12.833
12.820
20
Denizli
11.716
11.868
21
Diyarbakır
15.162
15.355
22
Edirne
6.241
6.276
23
Elazığ
9.181
9.153
24
Erzincan
11.974
11.903
25
Erzurum
24.741
25.066
26
Eskişehir
13.904
13.652
27
Gaziantep
7.194
7.642
28
Giresun
7.151
6.934
29
Gümüşhane
6.125
6.575
30
Hakkari
7.729
7.121
31
Hatay
5.678
5.403
32
Isparta
8.733
8.933
33
İçel
15.737
15.853
34
İstanbul
5.170
5.712
35
İzmir
11.811
11.973
36
Kars
9.594
18.557
37
Kastamonu
13.473
13.108
38
Kayseri
17.116
16.917
39
Kırlareli
6.056
6.550
40
Kırşehir
6.434
6.570
41
Kocaeli
3.635
3.626
42
Konya
40.824
38.257
43
Kütahya
12.119
11.875
44
Malatya
12.235
12.313
45
Manisa
13.120
13.810
46
K.Maraş
14.213
14.327
47
Mardin
9.097
8.891
48
Muğla
12.716
13.338
49
Muş
8.023
8.196
50
Nevşehir
5.438
5.467
51
Niğde
7.318
7.312
52
Ordu
5.894
6.001
53
Rize
3.792
3.920
54
Sakarya
4.895
4.817
55
Samsun
9.474
9.579
56
Siirt
5.465
5.406
57
Sinop
5.858
5.862
58
Sivas
28.129
28.488
59
Tekirdağ
6.345
6.218
60
Tokat
9.912
9.958
61
Trabzon
4.495
4.685
62
Tunceli
7.406
7.774
63
Ş.Urfa
19.091
18.584
64
Uşak
5.174
5.341
65
Van
20.927
19.069
66
Yozgat
14.083
14.123
67
Zonguldak
3.470
8.629
68
Aksaray
8.051
7.626
69
Bayburt
4.043
3.652
70
Karaman
8.816
9.163
71
Kırıkkale
4.589
4.365
72
Batman
4.671
4.694
73
Şırnak
7.296
7.172
74
Bartın
1.960
----
75
Ardahan
5.495
----
76
Iğdır
3.584
----
77
Yalova
403
----
78
Karabük
2.864
----
79
Kilis
1.239
----
80
Osmaniye
3.189
----
Not: Düzce iline ait alan verileri bu tabloda yer almamaktadır. HGK---> Harita Genel Komutanlığına göre, DİE---> Devlet İstatistik Enstitüsü. Tabloda iki ayrı kurumun farklı alanlar vermesi tüm bu alanların farklı projeksiyonlara göre yapılmış haritalardan hesaplanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Yeryuvarı üzerinde düzgün geometrik olmayan şekiller olmayan bölgelerin tam alan değerlerini bulmak hemen hemen mümkün değil gibidir. Ayrıca yerin biçimi için kabul edilen biçimler ve kabul edilen parametrelere göre de bu alanlar değişiklik gösterecektir. Bu bağlamda alan değerlerini belli hata sınırları içinde bilmek yeterlidir.
Topografik bir haritanın temeli,her hattın arazi şeklini izleyen ve sabit bir yüksekliği belirten eşyükselti eğrileridir.
Bir Haritanın eşyükselti eğrileri arasındaki açıklık,iki eşyükselti eğrisi arasındaki yükseklik farkıdır.Her beş yükselti eğrisinden birisi,diğer eğrilerden daha koyu bir renk ile basılır ve yükseltiyle işaretlenir.
Topografik arazi haritasının size vereceği en önemli bilgi,yamaç aşağı mı,yoksa yamaç yukarı mı gideceğiniz sorusuna vereceği cevaptır. Eğer rotanız daha artan yüksekliklerden geciyorsa yukarıya,daha az yüksekliğe gidiyorsa aşağıya gideceksiniz demektir. Yamaç gecen veya yatay bir ilerleme eşyükselti eğrilerini kesmez veya tek bir eş yükselti eğrisini izler.
Eşyükselti eğrileri aynı zamanda kayalıkları,geçitleri,zirveleri ve diğer arazi özelliklerini de gösterir.Eğer bu çizgileri esas arazi ile karşılaştırırsanız daha iyi anlar duruma gelirsiniz.Amaç haritaya baktığınızda arazinin neye benzediğini anlamaktır.
Eşyükselti eğrileri ile temsil edilen arazi özelliklerini aşağıda sıralamaya çalışalım :
DÜZ ALANLAR : Hiç eşyükselti eğrisi yoktur
YUMUŞAK YAMAÇLAR : Geniş aralıklı eğriler ile ifade edilir.
DİK YAMAÇLAR : Az aralıklı eğriler şeklinde
KAYALIKLAR : Birbirine aşırı yakın veya değen eğrilerle gösterilir.
VADİ,GİRİNTİ ve KULVARLAR : Yumuşak,yuvarlak vadi ve kulvarlar U şeklindeki eğrilerle,Keskin derin vadi ve kulvarlar ise V şeklindeki eğriler ile belirlenir.
SIRTLAR : Yumuşak, yuvarlak sırtlar U şeklindeki,Keskin sırtlar ise V şeklindeki eğriler ile gösterilir.U ve V lerin uç kısımları yamaç aşağıyı, yani daha alçak tarafı gösterir.
ZİRVE veya DORUK : Birbiri içinde yer alan bir çok eğrinin tam içinde olanı zirveyi gösterir. Zirveler ayrıca,X ile,Yuvarlak nokta veya üçgen ile işaretlenir,ayrıca yükseklik yazılarak da belirtilir.
ÇANAKLAR : Vadinin en sonunda,vadinin içindeki daha alçak eş yukselti eğrileri yarım yuvarlak veya dairenin üçte biri şeklinde yuvarlaklar yükselir ve bu da üç tarafı kapalı bir çanak anlamına gelir.
EYER GECİT veya BEL : Her yanında daha yüksek eşyükselti eğrileri bulunan bir kum saati şekli, sırtdaki alçak bir noktayı belirtir.
Haritaların kenar boşluklarında,basım tarihleri,bitişik bölge haritalarının isimleri,eşyükselti eğrilerinin açıklığı ve harita ölçeği gibi önemli bilgiler vardır.Ayrıca bu kısımlarda bölgenin manyetik sapma açısı da verilmektedir.Bu gercek kuzey ile manyetik kuzey arasındaki farktır.
Bir topografik haritanın aklınızda tutmanız gereken bazı sınırlamaları da vardır. Harita, tırmanırken fark ettiğiniz tüm arazi özelliklerini içermez.Çünkü bu özelliklerin fazla olması durumunda harita karmaşıklaşır.Eşyükselti eğrilerinden daha küçük arazi nitelikleri haritada gösterilmez. Yani eşyükselti aralığı 25 m olan bir haritada önünüze 20 m lik bir kaya bloku çıkabilir.
Haritaların dikkat edilmesi gereken bir diğer özellikleri de yayınlanma tarihleridir. Çünkü yayın tarihinden sonra arazide meydana gelmiş olan değişiklikler görünmeyecektir. Orman alanları yanmış,yollar tamamen kapatılmış veya değişmiş ya da yeni yollar açılmış olabilir.Bu değişikliklere rastladıkca haritanıza işaretleyin.
Hassas ve değerli oldukları için haritalarınızı doğada çok dikkatli kullanın.Haritalarınızı plastik bir dosya ya da kılıf içinde saklayın.Ayrıca bir haritayı plastik film veya su gecirmez harita sıvılarıyla kaplayabilirsiniz.Ancak bu kaplamaların harita üzerinde işaretlemeyi ve kullanmayı zorlaştıracağını da unutmayın. Gezileriniz esnasında Haritanızı en çabuk ve kolay ulaşabileceğiniz yerlerde taşıyın,ulaşmak istediğinizde çantanızı karıştırmak durumunda kalmayın.
Arkadaşlar kendi açtıkları veya paylaştıkları konularda yürüyüşe giderken harita olmalı GPS olmalı diyorlar ama, kullanmayı bilmedikten sonra hiçbir işe yaramazlarda...
Harita Kullanımı
Ölçeğine bağlı olarak bir haritadaki uzunluk değerlerinin arazideki gerçek değerini bulmak (hesaplamak) için hangi sınırlamaların olduğu bu sitenin başka bir bölümünde ifade edilmeye çalışılmıştı. Büyük ölçekli haritalarda, örneğin kadastro teşkilatının ve belediyelerin arazide yapılmış orijinal ölçmelere dayanarak ürettikleri haritalar, projeksiyonlardan kaynaklanan deformasyonlar söz konusu olmadığından, bu haritalardan uzunluk ve alan büyüklüklerine ilişkin alınacak veriler yeterli doğrulukta bu büyüklüklerin arazideki değerlerini vereceklerdir. Şüphesiz burada arazide jeodezi ve fotogrametri mühendislerinin (halkın bildiği adıyla harita mühendisleri) teknik sorumluluğunda yapılan ölçmelerin mesleki kurallara uygun yürütüldüğü varsayılmaktadır. Ayrıca bu ölçmelerin yine mühendislik kurallarına uygun değerlendirildikten sonra haritaların da kartografik çizim kurallarına uygun hazırlandığı düşülmektedir.
Harita kullanılırken haritanın adını gösteren yazıların üst kısımları bizden ileride olacak biçimde tutulur. Bu durumda tutulduğunda ileri kısım haritanın kuzeyidir. Harita haritası olduğu bölgenin kartografik bir modeli olduğuna göre, halk arasında söylendiğinin tersine haritanın üst tarafı yoktur. Haritanın kuzeyi, güneyi, batısı ve doğusu vardır. Bu durumda sağ taraf doğu, sol taraf batı ve haritanın bize yakın tarafı ise haritanın güney yönüdür. Eski zamanlardan kalma bizden ilerisi güney olarak yapılmış haritalar da vardır.
Genel olarak bugün dünyada üretilen haritalar metrik sisteme göre ölçeklendirilmektedir. Fakat bazı ülkelerde hala İngiltere’de kullanılan “inç”ya da “parmak” sistemine göre üretilmiş haritalarda vardır. Bir inç değerindeki uzunluk birimi, metrik sistemde 25.4mm ye karşılık gelmektedir. Dolayısıyla haritadaki 1 inçlik bir uzunluğun, doğada 1 İngiliz miline(1609,344m) karşılık geldiği bir haritanın ölçeği 1: 63 360, 1 inçlik harita uzunluğunun 2 İngiliz miline karşılık geldiği bir haritanın ölçeği ise 1: 126 720 olacaktır.
Haritadan uzunluk ve alan büyüklüklerine ilişkin veriler alınırken ya da bu bağlamda halk arasında ya da kamu kurumları (belediyeler, adliye, kadastro teşkilatı, karayolları, devlet su işleri teşkilatı vb.) ile çalışılırken kullanılan bazı kavramların değerlerini bilmek sade vatandaş için de gerekli ve şüphesiz yaralıdır.
Uzunluklar
1 metre, büyük bir yaklaşıklıkla ekvatorda yeryuvarı çevresi uzunluğunun kırk milyonda bir parçasının uzunluğuna verilmiş olan isimdir. Fakat yeryuvarı için birbirinden az yada çok farklı boyutlar hesaplandığından yeryuvarının ekvatordaki çevresinin de tam değeri bilinmemektedir. Metrenin değişmez bir değer olarak tanımlanması için bir dizi aşama yaşanmak zorunda kalınmıştır. Özellikle gelişen teknoloji ile çok küçük büyüklüklerin önemli olduğu durumlarla karşılaşılmıştır. Nihayet bu nedenlerle metre için 14 Ekim 1960 da Uluslararası Ölçüler ve Ağırlıklar Konferansında fiziksel bir tanım kabul edilmiştir. Bu kabule göre 1 metre, Kripton gazı 86 izotopunun yaydığı ışına ait dalga boyu uzunluğunun 1 650 763,73 katı uzunluğa eşittir.
Metrenin bu tanımına göre ülkemizde ve dünyada kullanılan diğer uzunluk kavramları aşağıdaki değerlere eşittir.
1 m(metre)
10dm(desimetre)
1 m(metre)
100cm(santimetre)
1 m(metre)
1 000mm(milimetre)
1 m(metre)
1 000 000m (mikron ya da mikrometre)
1 dkm(dekametre
10m
1 hm(hektometre)
100m
1 km(kilometre)
1 000m
1 (inch-inç)
2,54cm=25,4mm
1 foot(ayak)
12inç=30,48cm
1 yard(yarda)
3 ayak=91,44cm
1 kara(statute) mili
1760yarda=1609,344m
1 hand(el)
4inç=10,16cm
1 rod(perch ya da pole)
5,5yarda=5,029m
1 chain(zincir)
4rod=20,117m
1 deniz(nautical) mili
1852m
Yukarıda verilen ve bugün dünyada şu veya bu şekilde kullanılan uzunluk birimleri dışında ülkemizde geçmiş dönemlerde kullanılmış ve resmi belgelerde de bazen kullanım alanı bulan diğer uzunluk birimleri aşağıda gösterilmiştir.
1 nokta
0,022cm
1 hat
12 nokta=0,264cm
1 parmak
12 hat=3,158cm
1 mimari arşın
24 parmak
1 endaze
0,65m=65cm
1 arşın
0,68m=68cm
1 mimar arşını
0,75768m=75,768cm
1 kulaç
1,895m
1 fersah
5685m
1 berid
22740m
1 merhale
45480m
Bir büyük ölçekli haritadan alınan s¢ uzunluk değeri ilgili haritanın ölçek faktörü (M) ile çarpılırsa, bu uzunluğun arazideki gerçek değeri bulunacaktır. Fakat böylece bulunacak uzunluk ilgili uzunluğun eğik (bizzat kat edilmesi gereken) uzunluğu değildir. Bulunan uzunluk değeri yatay düzleme indirgenmiş uzunluktur. Bu anlamda gerçek uzunluk (iki nokta arasındaki arazide gidilmesi gereken yol) daha büyüktür. Ayrıca haritadan alınan uzunluk değeri büyük ölçekli haritalarda en az ± 0,15-020M (mm) arasında hatalı alınır. Örneklemek gerekirse 1: 1 000 ölçekli bir kadastro haritasından bir parselin kenarı haritadan yapılan ölçmelerle hesaplanırsa bu uzunluk arazideki değerinden yaklaşık en az 15-20cm az ya da çok bir değerde alınacaktır. Ölçek 1: 5 000 olsaydı bu hata değeri en az 75cm olurdu. Ölçek küçüldükçe projeksiyon deformasyonları da etkisini göstermeye başlayacağından, gerçek uzunluk değeri ile harita kullanılarak bulunacak uzunluk değeri arasındaki fark çok daha fazla olacaktır.
Alan birimleri
Metrenin uzunlu birimi olarak kullanılması durumunda alan biriminin metrekare (m2) olarak seçilmesi kolaylaşmaktadır. Bir metrekare alan büyüklüğü, kenar uzunlukları birer metre olan kare biçimli bir düzlem yüzey şeklin alanına eşit bir büyüklüktür. 10 metrekarelik bir alan demek bir metrekarelik alan büyüklüğü olan düzlem yüzeyden bu yüzeye şu veya bu biçimde 10 adet sığdırılabiliyor, ya da alan olarak 10 misli büyük demektir.
Yüzeylerin alan büyüklüklerini ifade etmek için kullanılan birimler aşağıda gösterilmiştir. Burada temel alınan alan ölçüsü birimi şüphesiz metrekaredir(m2).
1 ar
100 m2
1 dekar ya da 1 yeni dönüm
10 ar =1 000 m2
1 hektar(1 hektometrekare)
100 ar =10 000 m2
1 kilometrekare
1 000 000 m2(=100 hektar)
1 cerit
10 000 m2(1 hektar)
1 büyük dönüm
2 720 m2
1 evlek
229,688 m2
1 yeni evlek
100 m2
1 eski dönüm
918,672 m2
1 yeni dönüm
1 000 m2
Buradaki birim ifadelerinde “dek” kavramının 10 misli, “hek” kavramının 100 misli ve “kilo” kavramının 1 000 misline karşılık geldiğinin hatırlanması yararlıdır.
Bir büyük ölçekli haritadan alınan f¢ alan değeri ilgili haritanın ölçek faktörünün karesi (M2) ile çarpılırsa, bu bölgenin arazideki gerçek alan değeri bulunacaktır. Fakat böylece bulunacak alan, ilgili bölgenin eğik ziraat için kullanılabilir alanı değildir. Bu alan yatay düzleme indirgenmiş alandır. Bu anlamda kullanılabilir alan daha büyüktür. Bina vb. yapmak için ise yatay düzleme indirgenmiş alanın bilinmesi gerekir. Ayrıca haritadan alınan alan değeri, büyük ölçekli haritalarda en az ± 0,0225M2-0.04M2(mm2) arasında hatalı alınır. Örneklemek gerekirse 1: 1 000 ölçekli bir kadastro haritasından bir parselin alanı haritadan yapılan ölçmelerle hesaplanırsa, bu alan arazideki değerinden yaklaşık en az 0.05m2 az ya da çok bir değerde alınacaktır. Ölçek 1: 5 000 olsaydı bu hata değeri en az 1 m2 olurdu. Ölçek küçüldükçe projeksiyon deformasyonları da etkisini göstermeye başlayacağından gerçek alan değeri ile harita kullanılarak bulunacak alan değeri arasındaki fark çok daha fazla olacaktır.
Aşağıdaki tabloda illerimizin iki ayrı kamu kurumu tarafından verilmiş alan değerleri bulunmaktadır.
PLAKA
IL ADI
ALAN (km2, HGK)
ALAN (km2, DIE 1997)
1
Adana
14.256
17.253
2
Adıyaman
7.572
7.614
3
Afyon
14.532
14.230
4
Ağrı
11.315
11.376
5
Amasya
5.731
5.520
6
Ankara
25.615
25.706
7
Antalya
20.599
20.591
8
Artvin
7.493
7.436
9
Aydın
7.922
8.007
10
Balıkesir
14.442
14.292
11
Bilecik
4.181
4.307
12
Bingöl
8.402
8.125
13
Bitlis
8.413
6.707
14
Bolu
10.716
11.051
15
Burdur
7.238
6.887
16
Bursa
11.087
11.043
17
Çanakkale
9.887
9.737
18
Çankırı
8.411
8.454
19
Çorum
12.833
12.820
20
Denizli
11.716
11.868
21
Diyarbakır
15.162
15.355
22
Edirne
6.241
6.276
23
Elazığ
9.181
9.153
24
Erzincan
11.974
11.903
25
Erzurum
24.741
25.066
26
Eskişehir
13.904
13.652
27
Gaziantep
7.194
7.642
28
Giresun
7.151
6.934
29
Gümüşhane
6.125
6.575
30
Hakkari
7.729
7.121
31
Hatay
5.678
5.403
32
Isparta
8.733
8.933
33
İçel
15.737
15.853
34
İstanbul
5.170
5.712
35
İzmir
11.811
11.973
36
Kars
9.594
18.557
37
Kastamonu
13.473
13.108
38
Kayseri
17.116
16.917
39
Kırlareli
6.056
6.550
40
Kırşehir
6.434
6.570
41
Kocaeli
3.635
3.626
42
Konya
40.824
38.257
43
Kütahya
12.119
11.875
44
Malatya
12.235
12.313
45
Manisa
13.120
13.810
46
K.Maraş
14.213
14.327
47
Mardin
9.097
8.891
48
Muğla
12.716
13.338
49
Muş
8.023
8.196
50
Nevşehir
5.438
5.467
51
Niğde
7.318
7.312
52
Ordu
5.894
6.001
53
Rize
3.792
3.920
54
Sakarya
4.895
4.817
55
Samsun
9.474
9.579
56
Siirt
5.465
5.406
57
Sinop
5.858
5.862
58
Sivas
28.129
28.488
59
Tekirdağ
6.345
6.218
60
Tokat
9.912
9.958
61
Trabzon
4.495
4.685
62
Tunceli
7.406
7.774
63
Ş.Urfa
19.091
18.584
64
Uşak
5.174
5.341
65
Van
20.927
19.069
66
Yozgat
14.083
14.123
67
Zonguldak
3.470
8.629
68
Aksaray
8.051
7.626
69
Bayburt
4.043
3.652
70
Karaman
8.816
9.163
71
Kırıkkale
4.589
4.365
72
Batman
4.671
4.694
73
Şırnak
7.296
7.172
74
Bartın
1.960
----
75
Ardahan
5.495
----
76
Iğdır
3.584
----
77
Yalova
403
----
78
Karabük
2.864
----
79
Kilis
1.239
----
80
Osmaniye
3.189
----
Not: Düzce iline ait alan verileri bu tabloda yer almamaktadır. HGK---> Harita Genel Komutanlığına göre, DİE---> Devlet İstatistik Enstitüsü. Tabloda iki ayrı kurumun farklı alanlar vermesi tüm bu alanların farklı projeksiyonlara göre yapılmış haritalardan hesaplanmış olmasından kaynaklanmaktadır. Yeryuvarı üzerinde düzgün geometrik olmayan şekiller olmayan bölgelerin tam alan değerlerini bulmak hemen hemen mümkün değil gibidir. Ayrıca yerin biçimi için kabul edilen biçimler ve kabul edilen parametrelere göre de bu alanlar değişiklik gösterecektir. Bu bağlamda alan değerlerini belli hata sınırları içinde bilmek yeterlidir.
Topografik bir haritanın temeli,her hattın arazi şeklini izleyen ve sabit bir yüksekliği belirten eşyükselti eğrileridir.
Bir Haritanın eşyükselti eğrileri arasındaki açıklık,iki eşyükselti eğrisi arasındaki yükseklik farkıdır.Her beş yükselti eğrisinden birisi,diğer eğrilerden daha koyu bir renk ile basılır ve yükseltiyle işaretlenir.
Topografik arazi haritasının size vereceği en önemli bilgi,yamaç aşağı mı,yoksa yamaç yukarı mı gideceğiniz sorusuna vereceği cevaptır. Eğer rotanız daha artan yüksekliklerden geciyorsa yukarıya,daha az yüksekliğe gidiyorsa aşağıya gideceksiniz demektir. Yamaç gecen veya yatay bir ilerleme eşyükselti eğrilerini kesmez veya tek bir eş yükselti eğrisini izler.
Eşyükselti eğrileri aynı zamanda kayalıkları,geçitleri,zirveleri ve diğer arazi özelliklerini de gösterir.Eğer bu çizgileri esas arazi ile karşılaştırırsanız daha iyi anlar duruma gelirsiniz.Amaç haritaya baktığınızda arazinin neye benzediğini anlamaktır.
Eşyükselti eğrileri ile temsil edilen arazi özelliklerini aşağıda sıralamaya çalışalım :
DÜZ ALANLAR : Hiç eşyükselti eğrisi yoktur
YUMUŞAK YAMAÇLAR : Geniş aralıklı eğriler ile ifade edilir.
DİK YAMAÇLAR : Az aralıklı eğriler şeklinde
KAYALIKLAR : Birbirine aşırı yakın veya değen eğrilerle gösterilir.
VADİ,GİRİNTİ ve KULVARLAR : Yumuşak,yuvarlak vadi ve kulvarlar U şeklindeki eğrilerle,Keskin derin vadi ve kulvarlar ise V şeklindeki eğriler ile belirlenir.
SIRTLAR : Yumuşak, yuvarlak sırtlar U şeklindeki,Keskin sırtlar ise V şeklindeki eğriler ile gösterilir.U ve V lerin uç kısımları yamaç aşağıyı, yani daha alçak tarafı gösterir.
ZİRVE veya DORUK : Birbiri içinde yer alan bir çok eğrinin tam içinde olanı zirveyi gösterir. Zirveler ayrıca,X ile,Yuvarlak nokta veya üçgen ile işaretlenir,ayrıca yükseklik yazılarak da belirtilir.
ÇANAKLAR : Vadinin en sonunda,vadinin içindeki daha alçak eş yukselti eğrileri yarım yuvarlak veya dairenin üçte biri şeklinde yuvarlaklar yükselir ve bu da üç tarafı kapalı bir çanak anlamına gelir.
EYER GECİT veya BEL : Her yanında daha yüksek eşyükselti eğrileri bulunan bir kum saati şekli, sırtdaki alçak bir noktayı belirtir.
Haritaların kenar boşluklarında,basım tarihleri,bitişik bölge haritalarının isimleri,eşyükselti eğrilerinin açıklığı ve harita ölçeği gibi önemli bilgiler vardır.Ayrıca bu kısımlarda bölgenin manyetik sapma açısı da verilmektedir.Bu gercek kuzey ile manyetik kuzey arasındaki farktır.
Bir topografik haritanın aklınızda tutmanız gereken bazı sınırlamaları da vardır. Harita, tırmanırken fark ettiğiniz tüm arazi özelliklerini içermez.Çünkü bu özelliklerin fazla olması durumunda harita karmaşıklaşır.Eşyükselti eğrilerinden daha küçük arazi nitelikleri haritada gösterilmez. Yani eşyükselti aralığı 25 m olan bir haritada önünüze 20 m lik bir kaya bloku çıkabilir.
Haritaların dikkat edilmesi gereken bir diğer özellikleri de yayınlanma tarihleridir. Çünkü yayın tarihinden sonra arazide meydana gelmiş olan değişiklikler görünmeyecektir. Orman alanları yanmış,yollar tamamen kapatılmış veya değişmiş ya da yeni yollar açılmış olabilir.Bu değişikliklere rastladıkca haritanıza işaretleyin.
Hassas ve değerli oldukları için haritalarınızı doğada çok dikkatli kullanın.Haritalarınızı plastik bir dosya ya da kılıf içinde saklayın.Ayrıca bir haritayı plastik film veya su gecirmez harita sıvılarıyla kaplayabilirsiniz.Ancak bu kaplamaların harita üzerinde işaretlemeyi ve kullanmayı zorlaştıracağını da unutmayın. Gezileriniz esnasında Haritanızı en çabuk ve kolay ulaşabileceğiniz yerlerde taşıyın,ulaşmak istediğinizde çantanızı karıştırmak durumunda kalmayın.
