Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

[cobans]

Selam, forumu şöyle bir gözden geçirdim ama bugüne kadar yazılan tüm mesajları okuyamadığımdan veya zaten bu sorulara cevaplar tam net olarak verilmediginden, istedigim soru-cevapları bulamadım. Bu yuzden yeni konu acip soruyorum:

Soru 4WD araclar icindir, AWD araclar icin degil. Orta diferansiyel kilidinin ve akslara takılan diferansiyel kilidinin ne oldugunu biliyorum ve soru temelde orta diferansiyel üzerinedir.

Yanlıs biliyorsam lutfen duzeltin: Orta diferensiyel, on ve arka saflar arasındaki farklı donus hızlarını ayarlamaya yarar. Ve tıpkı akslarda bulunan on ve arka diferansiyeller gibi calısır. Saftlardan birisi daha hızlı donmek istediginde buna izin verir (mesela arac donus yaparken on ve arka tekerlerin katettikleri mesafeler farklı uzunluklarda olacagı icin ortaya cıkacak hız farkı gibi). Diferansiyel'in de kelime anlamı boyle bir mekanizma gerektirir. Eger on ve arka saftlar birbirinden farklı hızda donmuyorsa, ya orta diferansiyel kilitlidir ya da iki saftın arasında diferansiyel gorevi goren bir parca yoktur.

Soru 1(nihayet...) : Aracta on ve arka saftlar arasında güç dagılımı bir orta diferansiyel aracılığıyla yapılıyor ise, ve orta diferansiyel kilitli degil ise, ve akslarda da kilit yok ise, tekerleklerden bir tanesi bosa dustugunde, tum guç bu tekere aktarılarak diger tekerler islevsiz durumamı mı düşer?

Boyle bir durumda (mesela on sag teker havada), arac arka tekerleklerden guc alarak ilerleyebilir mi? Benim mantigima gore, orta diferansiyelde kilit yoksa arkaya da guc iletilememesi gerekir. Tıpkı on aksta tum gucun acik diferansiyel yuzunden sag tekere iletilmesi ve solun hic bir ise yaramamasi gibi) Yani burdan da su sonucu cıkartıyorum: 4 ceker bir aracta ortada acık bir diferansiyel varsa o araç aslında 4 degil 1 cekerdir!

Soru 2: Yukardaki durumda olan bir arac (sag on teker bosta, orta diff ve akslar kilitsiz) ilerleyebiliyorsa (arka tekerlerden guc alabiliyorsa) bu orta diferansiyel nasıl bir mekanizmadır da kısmi olarak gucu one ve arkaya bolebilmektedir? Orta diferansiyelde de LSD gibi mekanizmalar mumkun mudur? Bu mudur guc paylasımını saglayan?

Kısacası orta diferansiyelin calısma prensibini merak ediyorum. Direkt olarak on ve arka akslardaki diferansiyeller gibi mi calısır yoksa farklı bir calısma prensibi mi vardır?

Sorular cok karısık oldu, kusura bakmayın. Ne dedigimi anlayıp da cevap verebilene simdiden cok tesekkurler.

 

[sakyuz]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

4WD/AWD temelde aynı şeydir. Her üretici bunları kendine göre farklı şekillerde tasarlayıp üretmiştir bu durum da bol bol kafa karışıklığına sebep olmuştur. Adına 4WD/AWD denen o kadar farklı sistem vardır ki bu terimler neredeyse hiçbirşey ifade etmez. Reklam broşüründe aracın 4WD/AWD olduğunu görünce o araç hakkında hiçbirşey öğrenmiş olmazsınız. Genelde arazi şanzımanı (çift dişli oranlı transfer kutusu) olan araçlara 4WD olmayanlara AWD demek gelenek görenek haline gelmiştir ama üreticiler buna da tutarlı bir şekilde uymazlar. Kimse oturup ta bu terimlerin anlamı budur bundan böyle bu anlamda kullanacağız diye bir karar almış değildir. Bu sistemlerin bazılarında orta diferansiyel vardır bazılarında yoktur. İsteyen istediği aracın üzerine istediği 3 harfli etiketi basar reklam broşüründe güzel görünür.

Sorulara gelince. Orta diferansiyel de aynı diğer diferansiyeller gibi çalışır, zorda kalınca motor gücünü kolay dönen tarafa yönlendirir. Kilitleyince bu durum ortadan kalkar her iki tarafa da eşit güç dağılır. Bu durumda aracın direksiyonu kuru zeminde kırılırsa sistem kasılır, yürüyen aksam zarar görebilir. Yüksek hızda viraj alırken bunu yaparsanız araç savrulabilir, duruma göre kontrolden çıkıp devrilebilir de.

"Orta diferansiyelde kilit yoksa arkaya güç iletmemesi gerekir" düşüncesi tamemen yanlış ama diferansiyel işin kolayına kaçar kolay dönen tarafa güç iletir bu da arazide zorlu şartlarda pek faydalı olmaz. Kolay dönen taraf ön taraf ta olabilir arka taraf ta, sağ tekerlek te olabilir sol tekerlekte. Kilitsiz (açık) diferansiyel her zaman en işe yaramaz tekerleğe maksimum düzeyde güç iletir. Bu tamamen faydasız değildir ama tekerlekler yola tutunma bakımından birbirinden tamamen farklı zeminlerde ise bu sistem diferansiyel kilitlenmediği sürece pek te iyi çalışmaz, ama hepsi aynı tür zeminde ise (mesela tüm tekerlekler yumuşak/sulu kar üzerinde) bu tür bir 4x4 araç aynı zemin üzerindeki önden çekişli bir araçtan çok daha iyidir. Bu tür araçların bazılarında otomatik diferansiyel kilidi vardır bazılarıysa manueldir bir butona basılarak kilit devreye sokulur. Otomatik olanlar başınızı daha az ağrıtır aracın direksiyonunu eşinize dostunuza verdiğinizde gözünüz arkada kalmaz araba kullanmayı zaten bilen birine bir de diferansiyel kilidi kullanmayı anlatmak zorunda kalmazsınız, ama bu sistem devreye girmeden önce tekerlekler biraz patinaj yapar. 3 harfli kısatmaların reklam broşüründe çok çekici olabildiğini fark eden araç üreticileri bu otomatik orta diferansiyel kilitlerine sahip olan araçlarada kilitde sahip olmayan ön/arka diferansiyeller için bir de boşa dönen tekerleğe otomatik fren uygulayan bir mekanizma daha eklemişlerdir adına da TCS (traction control system) derler. Bu tür yeniliklere sahip olan araçlara SUV olmayan eski teknoloji araçlara da ARAZİ ARACI demek te gelenek görenek halini almıştır. Çünkü eski teknoloji basit bir araç kolay modifiye edilir ve traktör misali bir araca çevrilebilir. Bu modifiye araçlarla da çok güzel off road yapılır ama asfalt üzerinde güvenliğinizi tehlikeye atarlar.

Diferansiyelin çalışma prensibine gelince. Onu anlatmak zor izleyerek görün:

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=F40ZBDAG8-o[/youtube]

Evet bütün gezenbilir forumlarını okusanız öğreneceğiniz şeylerin özeti topu topu bu kadardı. Yani hemen hemen...

 

[cobans]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Detaylı acıklaman icin tesekkur ederim Sakyuz. Video ise gercekten diferansiyelin calısma prensibini mukemmel ve cok basit bir sekilde anlatıyor.

Ancak bir noktayı vurgulamak ve tam netlestirmek icin bir daha kısa ve net bir sekilde sormam gerekiyor:

- Herhangi 4 tekerinden bir tanesi havada duran, ne orta diferansiyelinde, ne arka ne de on diferansiyelinde kilit bulunan (tum diferansiyeller açık) bir 4 çeker araç, ilerleyebilir mi, yoksa tum guc bostaki tekere mi aktarılır?

Benim kendi cevabım ilerleyemecegi, tum gucun bos tekere aktarılacagı yonunde. Cunku, senin de dedigin gibi, motordan cıkan guc once orta diferansiyele gelip kolay donen safta gider (yani bos teker hangi akstaysa o aksa giden saft), daha sonra bos tekerin oldugu akstaki diferansiyel uzerinden de bos tekere gider.

Dogru mu dusunuyorum?

 

[sakyuz]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Herhangi 4 tekerinden bir tanesi havada duran, ne orta diferansiyelinde, ne arka ne de on diferansiyelinde kilit bulunan (tum diferansiyeller açık) bir 4 çeker araç, ilerleyebilir mi, yoksa tum guc bostaki tekere mi aktarılır?

Benim kendi cevabım ilerleyemecegi, tum gucun bos tekere aktarılacagı yonunde



Bence de öyle olur. O yüzden diferansiyel kilidi gerekli zaten, ama pratikte öyle bir durumda hiç kalmadım. Genelde tüm tekerlekler aynı tür zeminde olur asıl işi de lastikler yapar. Aracı özellikle off road amaçlı zorlu parkurlara sokanlar arkadaşların düşünmesi gereken şeyler bunlar. Hafta sonu gezmek için bu tür araçları alanların ise bilmesi gereken şey pratikte hemen herşeyin aracın lastiklerine baktığı... Asfalt-arazi ikilemi orda da var o yüzden her iki tarafı da idare edebilen orta karar lastiklerden bakmakta fayda var.

 

[cobans]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Bu durumda yeni bir soru ile senaryo sayısını artırayım:

1) On ve arka diferansiyeller 100% kilitli, orta diferansiyel acik bir aracimiz var diyelim. On tekerler cok kaygan bir yuzeyde ve arka tekerler saglam normal bir zeminde.

Bu durumda da arac gidemez herhalde? Cunku yine guc orta dif. uzerinden on aksa aktarilacak ve arkaya bir guc gitmeyecek.

2) Sadece orta dif. kilitli, on ve arka dif.ler acik. Arac capraz askida (mesela on sag ve arka sol teker havada). Bu durumda da arac ilerleyemeyecektir herhalde? Cunku bosta kalan tekerler aynı hızda donecek ve guc bu iki bos tekere aktarılarak bosa gidecektir.

Bu sorulara verdigim cevaplarım dogru ise, su cıkarımda bulunabilirim: On ve arka kilitli bir aracta orta dif. kilidi yoksa ve orta dif. kilidi olan bir aracta on-arka dif kilidi yoksa, yere saglam tutunan en az bir lastik oldugu halde ilerleyememe durumu soz konusu olabilir.

 

[boxeralfa]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Bahsettiğiniz askıda kalma denilen olaydır. ilerlemeniz mümkün değildir.

Fakat, bu sebepten araçlar çeşitli akıllı elektronik sistemler ile desteklenerek aracın yurumesi sağlanmaktadır. Boşta kalan aşırı guç verilen teker algılanarak güç dengesi kurulmaktadır.

Teknoloji ilerliyor.. Bulunduğumuz döneme ayak uydurmak gerek..

 

[schweps]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Açık diferansiyelin görevi gereği bahsedilen koşullarda bu durumlar ortaya çıkabilir.
Fakat belirtilen 3 koşul için de gaz ile birlikte aynı anda biraz fren uygulayarak, yere tutunma açısından tekerlekleri eşit veya eşite yakın şartlara getirebilirsiniz.
Bu durumda aracı bulunduğu pozisyondan kurtarabilirsiniz.
Not: Part time 4WD araçlarda orta dif olmadığı için kilitli gibi düşünülebilir (önde 1 teker ve arkada 1 tekerde çekiş var.)

 

[sakyuz]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Bu durumda yeni bir soru ile senaryo sayısını artırayım:

1) On ve arka diferansiyeller 100% kilitli, orta diferansiyel acik bir aracimiz var diyelim. On tekerler cok kaygan bir yuzeyde ve arka tekerler saglam normal bir zeminde.

Bu durumda da arac gidemez herhalde? Cunku yine guc orta dif. uzerinden on aksa aktarilacak ve arkaya bir guc gitmeyecek.

2) Sadece orta dif. kilitli, on ve arka dif.ler acik. Arac capraz askida (mesela on sag ve arka sol teker havada). Bu durumda da arac ilerleyemeyecektir herhalde? Cunku bosta kalan tekerler aynı hızda donecek ve guc bu iki bos tekere aktarılarak bosa gidecektir.

Bu sorulara verdigim cevaplarım dogru ise, su cıkarımda bulunabilirim: On ve arka kilitli bir aracta orta dif. kilidi yoksa ve orta dif. kilidi olan bir aracta on-arka dif kilidi yoksa, yere saglam tutunan en az bir lastik oldugu halde ilerleyememe durumu soz konusu olabilir.


Bu iş biraz ilkokul/ortaokul yıllarındaki havuz problemlerini çözmeye benzedi ama evet çıkarımlarınız doğru görünüyor. Yanlız bu kadar garip bir yolda bu aracın ne işi var merak ettim. Off road parkuru/yarışı vs olsa gerek, bu işte bir kasıt var O kadar kötü arazi şartları için en güzel araç traktördür adam boyu tekerlekleri var hiçbir diferansiyel kilidine ihtiyaç duymadan işi halleder, halledemeyen diğerlerini de yarış sonunda araziden toplar ;D

 

[cobans]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Açık diferansiyelin görevi gereği bahsedilen koşullarda bu durumlar ortaya çıkabilir.
Fakat belirtilen 3 koşul için de gaz ile birlikte aynı anda biraz fren uygulayarak, yere tutunma açısından tekerlekleri eşit veya eşite yakın şartlara getirebilirsiniz.
Bu durumda aracı bulunduğu pozisyondan kurtarabilirsiniz.
Not: Part time 4WD araçlarda orta dif olmadığı için kilitli gibi düşünülebilir (önde 1 teker ve arkada 1 tekerde çekiş var.)

Şenol Bey, bu fren meselesi benim hep aklımı kurcalamıstır. Aslında kafamı kurcalayan pek cok seyin sebebi henuz bir 4x4 aracımın olmayısı ve bunları bizzat deneme sansımın olmaması, onun yerine forumalarda, youtube'den falan bir seyler ogrenemeye calısmam..

Traction Control System'lerin yaptıgı temelde bu diye biliyorum. Yani cekis kaybı olan tekere fren uygulayarak, cekisin aynı akstaki diger tekere de iletilmesini saglıyorlar temelde. Ancak sizin dediginiz sekilde frene biz basarsak, (ve fren ayarları bozuk degilse) tekerlere esit bir frenleme kuvveti uygulamıs oluruz. Dolyısıyla bosta kalan tekerden diger tekere aktardıgımız cekis gucu kadar, bu saglam tekere de fren uyguladıgımız icin birbirini iptal eden iki kuvvet sozkonusu olur. Hatta ekstradan diger akstaki tekerlere de fren uygulandıgından, toplam fren gucu, kazandıgımız cekis gucunden daha dusuk olacaktır.......... diye dusunuyorum. Kacırdıgım bir nokta varsa lutfen uyarın.

Yine youtube'ta gordugum bir video'da, adamın birisi arka iki tekerine de ayrı ayrı kumanda eden bir el freni yapmıs, istedigi tekere ayrı ayrı fren uygulayabiliyordu. Bu durumda, sadece bosta kalan tekere fren uygulayabiliyor ve uyguladıgı fren gucu kadar cekis saglıyordu diger tekerden. Bu tur bir bagımsız fren mekanizması olmadıgı sürece (4 tekere birden aynı anda fren yapılması durumunda) fren ne kadar ise yarar bilmiyorum.

 

[schweps]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Merhaba,
İlla 4x4 aracınız olmasına gerek yok. Normal bir araçla da deneyebilirsiniz.
Örneğin arkadan itişli bir aracınız var diyelim. Tekerlekli bir kriko ile arka sağ tekerin zemin ile temasını çok az kesin.
Kriko, ve tekerlekleri aracın ilerleme yönünde yerleştirilmiş olsun. Araca binip 1.viteste kalkmayı denediğinizde askıdaki teker boşa dönmeye başlayacaktır.
Sağ ayağınız gazda iken sol ayağınızla bir miktar frene basmayı deneyin, gaz/fren ayarıyla biraz oynadığınızda aracın ileri gitmeye çalıştığını göreceksinizdir diye düşünüyorum.

 

[cobans]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Şenol Bey, siz bunu hic uygulama fırsatı buldunuz mu veya uygulayan birini gordunuz mu acaba? Cunku ben gormeden veya biri bizzat uyguladıgını ve ise yaradıgını soylemeden, bu fren isine hep supheyle yaklasacagım. Gerekcesini yukarda acıkladıgım sebeplerden oturu.

 

[sakyuz]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

İki tekerleğe birden fren uygulayıp ta aracın ilerlemesini beklemek biraz garip olabilir ama sadece boşa dönen tekerleğe fren uygulamak gücün öteki tekerleğe gitmesine sebep olur. Diferansiyelin doğası bu motor gücünün hiçbiryere gitmemesi gibi bir seçenek yok, biryeri frenleyince öteki tarafa gidiyor...

 

[ttogan]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

Merhaba,cift el freni uygulamasi son derece basarilidir.Bu konuya supheyle yaklasmayiniz.
Burada arka tekerlere uygulanan yontem gundeme gelir.Tek tuk arac onden elfrenlidir.
Ancak ayak freni ile yapilan uygulamada suphe duymaniz normaldir,mantiga terstir.
Yine de fren mekanizmasinda bosa donen tekerin daha kolay duracagini dusununuz.
Bostaki tekerin yuvarlanma icin yenmek zorunda oldugu arac agirligi yoktur.
Pedala cok kuvvetli basmasaniz dahi o teker duracaktir.
(Diferansiyelin mantigi kolay durabilenden digerine gucu aktarmak oldugu icin)
Iste o anda gaz verdiginizde cok azicik ta olsa arac yere basan tekeri dondurmeye calisir.
Digeri hafif ve bosta oldugundan duracaktir.O sirada ciktiniz ciktiniz,yoksa kalirsiniz.
Burada da onden cekis,arkadan itis,sanziman kilitleri vs lerin hepsinde farkliliklar sayilabilir.
Eger aci,egim vs uygunsa,hafif bir engebede,buzda bir nebzecik olsun bu size fayda saglar ve cikarsiniz.
Yok,dik bir durumda,ters aciyla yada tum agirligiyla karninin uzerine oturmus bir haldeyseniz olmaz.
Cok hafif egimli bir rampada buzda patinaja dustugumde denemistim,bir muddet ise yaradi.
Biraz sonra rampa diklesince bu yontemde ise yaramadi ve geri donmek zorunda kalmistim.
Not:Arac otomatik ve sadece onden cekisliydi.
Tamamen kendi tecrubelerim ve sahsi fikirlerimdir.Kimseyi yaniltmak istemem.

 

[hsn]

Ynt: Diferansiyel Kilitleri ve Teorik Sorular

TCS(traction control system)de güc kaybının yaşandığı tekerlekte araç bilgisayar kontrollü fren yapar.Dört tekere birden hidrolik basıncını pompalamaz..