Fatma Özdirek
Ana Kamp
- Mesajlar
- 27
- Tepkime Puanı
- 0
Altı saat süren yol boyunca ölü gibi uyuduğumu sanıyordum. 02:30 suları “Esfahan... Esfahan...” seslerine gözümü açtığımda, saatlerce uğraştığım rüyaları anımsadım. Arabadan iner inmez de hepsini unuttum. Gecenin loş karanlığı, inilen yerin ıssızlığı; yaşlı bedenimi külçe gibi hissettirdi. O anda istediğim tek şey, her neresi olursa boylu boyunca uzanıp yatmaktı. Çantaları kuşanıp otel aramaya başladık. Keseye en uygunu Sadi Oteldi. Üç günlük aralıksız yolculuk sonrası temiz olduğunu umduğumuz yatağa bu halde giremezdik. Alelacele gereğini yerine getirdik. Saat dört suları şıp badanak uyudum, birkaç saat sonra da pıt dadanak uyandım. Ne ezan vakti, ne horoz... Bu ne söz dinlemez halden anlamaz beden yahu! Kendi yuvasında başka yollarda başka. Hani bir türlü anlayamadığım iki yüzlülere benziyor. Anlayamıyorum, nedendir niçindir bu haller(im)?
Vakit yollara düşmek için uygun değil, kitap da okuyamıyorum. Hoş yanımda kitap diyebileceğim bir tek Lonely Planet’in İran’ı var. Ona da gerekmedikçe bakmamayı yeğliyorum. Bu da tuhaflıklarımdan bir diğeri. El yordamı ile tanımaya çalışıyorum gittiğim yerleri. Nasılsa daha önce çevirdim önemli kaynak olduğunu düşündüğüm sayfaları. Şimdi rehber kitapların akılcılığı yerine, dokunmanın sıcaklığını istiyor divane gönül.
Dingin kafayla gün ışır ışımaz bu döküntü oda ve Koca Sadi’nin adıyla bağdaştıramadığım otelden kendimi dışarı atıyorum. Gece boyu yol aldığımız sırada göremediğim ama öncesinden bildiğim çölümsü ortamdan daldığımız serap, İsfahan. Nısf-ı Cihan, yani dünyanın yarısı. Onu ikiye bölen ve burayı seraba dönüştüren Zayende nehri belki de. Kenti böldüğü gibi üzerinde zarif köprüleriyle birbirine de bağlıyor. Özlediği sevgilisine koşan aşık coşkusuyla ilerliyorum onlara doğru. Ayaklarımın titremesi biraz açlık, daha çok heyecandan. Şişemde kalan son su damlasıyla ilacımı almıştım. Acele ekmek bulmam gerek. Bakkal ve fırınlar kapalı ya da ben rastlayamadım. Sadece gazete ve dergi satan büfeler açık. İran’da okuryazar oranının ne olduğunu bilmiyorum, ama biliyorum ki gazete, kitap okur oranı bizimle kıyaslanmaz cinsten. Nehrin kıyısına vardığımda karşıki dağın ardından beliren güneş sarıp sarmalıyor bedenimi. Sanki Üsküdar’dayım da köprüyü geçince karşısı olacak Kabataş. Yokuşu çıkıp varacağım yuvama. Öylesine tanıdık. Olumlu bir eksik bizdeki gibi ucube dikitler yok kentin içinde. Hani birkaç kütle var var olmasına da, İstanbul’a göre halen bakir.
Sabahın ilk saatleri olmasına rağmen gazete ve dergisini kapan koşmuş nehir kenarına. Çoğunlukla okuyorlar. Arada bir koşan ya da çevreyi izleyen de var. Biri çadorlu, diğeri modern giysili iki genç kızla merhabalaştık. Çadorlu olan merhabamdan hemen anladı Türk olduğumu. Sözcük aynı, anlam aynı; söyleyiş farklı. Adı Raziye. Hamedanlıymış. Yanındaki üniversite arkadaşını ziyarete gelmiş, buraya. Şimdi dönüş için otobüs saatini bekliyorlarmış.
İşe ve bir yerlere koşturanlarla ortalık iyice hareketlendi. Artık Canciğer de kalkıp, toparlanmış olmalı. Sohbeti kesip otele dönmek istemedim. Telefonla arayıp yolu tarif ettim, geldi. Sohbet uzadı. Anladılar açlığımı. Yolluklarını açıp, buyur ettiler. Kek, safranlı pide, köfte... Daha ne olsun? Önemli olan midenin ağrısını bastırıp, onun da gönlünü hoş kılmak.
Türkçe karşılığını biliyorsam yabancı bir sözcüğü gerekmedikçe kullanmamaya çalışırım. Bu yazıda ise birkaç özel ismi Farsça olarak kullanacağım. Örneğin Otuzüç Kemerli köprü ya da Allahverdi köprüsü yerine “Siesepol” diyeceğim. Otuzüç diyenin fotografı çekilirse dudakları daha çekici görünürmüş, ama söz konusu görsellik değil yazı olunca Farsçanın ses tınısıyla kulağa hoş gelen Siesepol’ü yeğliyorum. Zaten Türkçemizdeki sözcüklerden pek çoğu Farsça kökenli değil mi? Ne kadar ötelesek de bizden olmuşlar.
Bunlara ileride söz arasında değineceğim. Şimdi şu adı güzel kendi çirkince otelden ayrılıp, benim gibi sefil gezginlerin geceleme yeri Amir Kabir misafirhanesine uğrama vakti. Çehar bağ caddesi üzerindeki bu yapı, iki katlı ve dörtgen bir bina. Havuzlu bir bahçe, daha doğrusu boşluk etrafında sıralanmış odalar, ortak banyo ve tuvaletlerden oluşuyor. Fiyatı da Sadi otelin dörtte biri. Çantaları attık odaya, indik havuzun başına. Gönül bir de Türk kahvesi ister ya, idare ediverdik nescafe ile. Yan masada İspanyol bir konuk. Üç beş kelam. Görülecek çok yer var, yeter bu kadar gevezelik.
Öğle vaktiydi Birinci Şah Abbas döneminde yapılan Çehel (Kırk) Sütuna vardığımızda. Hariciler için olanından biletimizi alıp, girdik içeri. Güneş tepemizde. Havuzdaki sudan yansıyan ışık gözümüzü kamaştırıyor. Havuzun köşeleri insan ve aslan figürleriyle süslü. Devasa havuzun çevresini süsleyen rengarenk gül tarhları arasından geçip sarayın önüne vardık. Görünen yirmi ahşap sütün. Sütunların arasında içi boş, zarif detaylı mermer bir havuz. Tavanlar, duvarlar bir şenlik yeri. Otur bir yere, her bir köşesine bakarak oku anlattığı öyküleri. Duvarlardaki minyatürler, tavandaki aynakari ve sedef kakmalar; hepsi ayrı bir zarafet. Biz bunları yorumlamaya çalışırken yanımıza bir çift geldi. Neredeyse bizim kadar muntazam Türkçe konuşuyorlar, Fehime ile Kumars. Tebrizlilermiş. Burayı gezmeye gelmişler. Buraya kadar anlatılanlardan anlaşılacağı üzere, İranlılar Türklerle sohbeti seviyor. Bunların da bitmiyor soru ve anlatacakları. İran’da hemen her ortalama insanın olduğu gibi onların da, özellikle Kumars’ın tarih ve kültürleri üzerine bilgisi yabana atılacak cinsten değil. Bizdeyse zaman dar. Hazır ayağımıza gelmiş bu fırsatı da kaçırmak istemiyoruz. Orada oturup saatlerce sohbet edemeyeceğimize göre, başlıyoruz birlikte turlamaya. Nasılsa ışık olanakları da fotograf çekmeye elvermiyor. Hemen ilerideki Doğa Tarih müzesine dalıyoruz. Bir şaheser olmasa da hiç de fena değil, doğanın değişim ve gelişimine dair gördüklerimiz.
Şimdi istikamet İmam Meydanı, yani Nakş-ı Cihan. Dünyanın en büyük meydanlarından biri. Hatta Mao Zendung meydanından sonra ikinci büyük meydanı. İmam Camisi, Ali Gapu, Şeyh Lütfullah Camisi (Kadınlar Mescidi) ve Bozorg Pazar (Büyük kapalı çarşı)’ca çevrelenmiş. Ortadasında bir havuz, çevresi gezi ve dinlenme mekanları. Şah Abbas zamanında, bu mekan Ali Kapu’dan verilen söylevleri dinlemek için kullanıldığı gibi, at üzerinde oynanan bir nevi polo sporu için de kullanılırmış. Bugün faytonlarla dolaşmak, çayırlarda ailece sere serpe uzanmak, banklarda oturup etrafı seyreylemek mümkün.
Meydanda ilk uğrağımız Ali Kapu. “Mübarek Nakş-ı Cihan Devlethanesi” ve “Kasr-ı Devlethane” şeklinde de isimlendirilen bu yapı Şah Abbas’ın istirahat mekanı aynı zamanda hükümet sarayı. Yani zamanın Bab-ı Alisi. Safevi dönemi özgür saray mimarisi örneği bu saray her biri özel süslemelere sahip üç kattan oluşuyor. Üst katın kubbe ve duvarları alçı işlemeli kabartma ve üç boyutlu muhtelif camlar, kaseler, değişik müzik çalgıları ve servi ağaçları şeklinde yüzlerce oyukla bezeli. Ayrıca duvarlar dönemin meşhur ressamları tarafından işlenen dal, yaprak, kuş ve çiçek resimlerinin yer aldığı minyatürlerle nakışlanmış. Bu görüntüler izleyenlere Fars şiiri ile süsleme sanatları arasındaki bağlı hatırlatıyor. Hitabet balkonunun boyama ve yontma süslemelere sahip çatısını çınar ağaçlarından direkler taşımakta.
Geçiyoruz İmam Camisine. İçi ve dışı üzerinde renklerin oynaştığı çinilerle kaplı. Akustiği, çiçek desenli mermer devasa su çanakları, otuz metre yükseklikte kapısı, elli metre üzeri ana kubbesi, arkasındaki narenciye ağaçlı boşlukları... Hepsi birbirinden ilginç özellikleriyle bu anıtsal yapıyı tekrar tekrar seyreylemek uçmak hissi gibi. Üzerinde durmaksızın dönüp yorulunca bir ucuna tutunan güvercinleri, yetmez gibi aramızdaki onca mesafeye rağmen sarı-mavi-yeşil çinilerden beni ürkek bakışlarıyla izleyen tekir bir kedi. Yeter uçma gel yanıma der gibi. Çekingen olduğu kadar davetkar da. Gözle gönülle okşamak yetmez; dokun, dokun, dokun...
Meydana bakan işlikler ve al-ver merkezlerinden ilerleyip varıyoruz zamanın saltanat hareminin ibadetine ayrıldığı için Kadınlar Mescidi de denilen minaresiz Şeyh Lütfullah Camisine. Kapılar kapalı, şu an içini görmek olanaksız. Merdivenlerinde soluklanıyoruz. Gün akşama dönmekte. Fehime ile Kumars’dan ayrılma vakti. Ne onlar ayrılmak istiyor, ne biz. İslam İnkilabı meydanına kadar birlikte gittik. İran’ın pek çok büyük şehrinde olduğu gibi özel arabalardan birini dolmuş niyetine kullanarak.
Arabada sıkışan bacaklarımız tutulmuş. İnince Kumars “yürüyelim de kıçlarımız açılsın” dedi. Gülmekten kendimi alamadım. Yüzüme kuşkuyla bakınca, “biz başka şeye kıç deriz” dedim. “Evet ben biliyorum, siz ona popo diyorsunuz” dedi.
Sohbet öyle keyifli sürüyor ki, Siesepol’den Ferdovsi (Firdevsi) köprüsüyle yanyana Çhubi köprüsü ve ilerisindeki Hacı köprüye birlikte yürüdük. Hani bazı konular da ciğer yakmıyor değil. Kürt sorunumuz, İran camilerindeki hutbelerde Atatürk’e sövgüler, hadi bu kadar ağır bir sözcük kullanmayayım da yergiler diyeyim... Çoğunluk bunlara aldırmıyor gibi, ama iyiden iyiye sorgulayanlar da var, bilim adamı Kumars gibi. Yanlışlarımız, eksiklerimiz, çaresizlikler... Onlar gibi bizde de bazen öfke, çoğunlukla utanca dönüşüyor.
Çhubi köprüsü ve Hacı (Şah) köprüsü. Timur döneminin sonlarında yaya, atlı ve deve kervanları için yapılmış. Hacı köprüsünün bezemeli seyir terasları şimdilerde ziyaretçilere kapalı, çayhaneleri gibi. Sadece kemerleri ve suya inen merdivenlerden nehri izlemek ya da üzerinden geçip gitmek mümkün. Biraz ilerideki yeşilliğin içindeki sekilerde yaşlılar oturmuş şarkı söylüyor, daha doğrusu bizim ozan geleneğimizdeki gibi atışıyorlar. Ara sıra kemerlerin altında bir ezgiyi dillendirene de rastlamak mümkün, ama eskisi kadar sık değil. Köprünün başı ile sonundaki insan yüzlü asırlık aslan heykeli üzerinde çocuklar oyun oynuyor, taşın soğuk ama bir o kadar sağlam dokusunda. Bu zarif köprüden karşıya geçip Siesepol’e doğru ilerliyoruz. Ben fotograf derdine arkalarda kalıyorum. Onlar otele gitmek üzere trafik ışıklarında beni beklerken, siz gidin ben gelirim demekteyim el-kol işaretiyle. Anlaşamayınca sesleniyorum, ondan da sonuç alamayınca yanlarına koşturuyorum. Bu sırada yolumu kesen bir genç “lütfen biraz konuşabilir miyiz, ben Türkçeyi çok seviyorum” diyor. Biz İran’da “I love you ya da ben/biz Türkleri çok seviyoruz” denilmesine alışığız. Fakat bu başka bir sesleniş, ta yürekten vuranı. “Ben Türkçeyi çok seviyorum”... Sarı, kırmızı ve yeşil ışık ile bu ışıklı genç arasında çaresiz kalakalıyorum. Arkadaşları bekletsem bir dert, Türkçe aşığı ile iki çift söz edememek başka bir dert. Çaresizliğimi anlayan çocuk sözcükleri artarda sıralıyor: Lütfen sizden istediğim sadece biraz Türkçe konuşmak. Arkadaşlara siz geçin hemen geliyorum deyip, çocuğa da zamanımın olmadığını anlatmaya çalışıyorum. O arada elime telefon numarasını tutuşturup “yardıma ihtiyacınız olursa beni arayın” diyor. Ben de e-posta adresimi verip “Türkçe ile ilgili sorunlarınızda bana yazabilirsiniz” diyorum.
Arkadaşlarımızın oteline vardık. Odalarına çıkışımıza yönetim izin vermedi. Yabancı olduğumuz için. Onlarsa gereksiz büyüklükteki suit odalarında bizi ağırlamak istiyorlardı. Üzüldüler... Bu dert edilecek şey mi? Gönül sohbet ister kahve bahane... Çevrede bir sürü yer var deyip, dışarı attık kendimizi. Çarşıları dolaşarak sohbeti sürdürüp, geç saat misafirhanemizdeki küçük odamıza döndük.
İstanbul, 28.05.2007 - Fatma Özdirek
Özgün halde okuyup, fotografları izleyebilmek için:
http://fatmaozdirekiran.blogspot.com/2007/05/isfahan-birinci-gn.html
Vakit yollara düşmek için uygun değil, kitap da okuyamıyorum. Hoş yanımda kitap diyebileceğim bir tek Lonely Planet’in İran’ı var. Ona da gerekmedikçe bakmamayı yeğliyorum. Bu da tuhaflıklarımdan bir diğeri. El yordamı ile tanımaya çalışıyorum gittiğim yerleri. Nasılsa daha önce çevirdim önemli kaynak olduğunu düşündüğüm sayfaları. Şimdi rehber kitapların akılcılığı yerine, dokunmanın sıcaklığını istiyor divane gönül.
Dingin kafayla gün ışır ışımaz bu döküntü oda ve Koca Sadi’nin adıyla bağdaştıramadığım otelden kendimi dışarı atıyorum. Gece boyu yol aldığımız sırada göremediğim ama öncesinden bildiğim çölümsü ortamdan daldığımız serap, İsfahan. Nısf-ı Cihan, yani dünyanın yarısı. Onu ikiye bölen ve burayı seraba dönüştüren Zayende nehri belki de. Kenti böldüğü gibi üzerinde zarif köprüleriyle birbirine de bağlıyor. Özlediği sevgilisine koşan aşık coşkusuyla ilerliyorum onlara doğru. Ayaklarımın titremesi biraz açlık, daha çok heyecandan. Şişemde kalan son su damlasıyla ilacımı almıştım. Acele ekmek bulmam gerek. Bakkal ve fırınlar kapalı ya da ben rastlayamadım. Sadece gazete ve dergi satan büfeler açık. İran’da okuryazar oranının ne olduğunu bilmiyorum, ama biliyorum ki gazete, kitap okur oranı bizimle kıyaslanmaz cinsten. Nehrin kıyısına vardığımda karşıki dağın ardından beliren güneş sarıp sarmalıyor bedenimi. Sanki Üsküdar’dayım da köprüyü geçince karşısı olacak Kabataş. Yokuşu çıkıp varacağım yuvama. Öylesine tanıdık. Olumlu bir eksik bizdeki gibi ucube dikitler yok kentin içinde. Hani birkaç kütle var var olmasına da, İstanbul’a göre halen bakir.
Sabahın ilk saatleri olmasına rağmen gazete ve dergisini kapan koşmuş nehir kenarına. Çoğunlukla okuyorlar. Arada bir koşan ya da çevreyi izleyen de var. Biri çadorlu, diğeri modern giysili iki genç kızla merhabalaştık. Çadorlu olan merhabamdan hemen anladı Türk olduğumu. Sözcük aynı, anlam aynı; söyleyiş farklı. Adı Raziye. Hamedanlıymış. Yanındaki üniversite arkadaşını ziyarete gelmiş, buraya. Şimdi dönüş için otobüs saatini bekliyorlarmış.
İşe ve bir yerlere koşturanlarla ortalık iyice hareketlendi. Artık Canciğer de kalkıp, toparlanmış olmalı. Sohbeti kesip otele dönmek istemedim. Telefonla arayıp yolu tarif ettim, geldi. Sohbet uzadı. Anladılar açlığımı. Yolluklarını açıp, buyur ettiler. Kek, safranlı pide, köfte... Daha ne olsun? Önemli olan midenin ağrısını bastırıp, onun da gönlünü hoş kılmak.
Türkçe karşılığını biliyorsam yabancı bir sözcüğü gerekmedikçe kullanmamaya çalışırım. Bu yazıda ise birkaç özel ismi Farsça olarak kullanacağım. Örneğin Otuzüç Kemerli köprü ya da Allahverdi köprüsü yerine “Siesepol” diyeceğim. Otuzüç diyenin fotografı çekilirse dudakları daha çekici görünürmüş, ama söz konusu görsellik değil yazı olunca Farsçanın ses tınısıyla kulağa hoş gelen Siesepol’ü yeğliyorum. Zaten Türkçemizdeki sözcüklerden pek çoğu Farsça kökenli değil mi? Ne kadar ötelesek de bizden olmuşlar.
Bunlara ileride söz arasında değineceğim. Şimdi şu adı güzel kendi çirkince otelden ayrılıp, benim gibi sefil gezginlerin geceleme yeri Amir Kabir misafirhanesine uğrama vakti. Çehar bağ caddesi üzerindeki bu yapı, iki katlı ve dörtgen bir bina. Havuzlu bir bahçe, daha doğrusu boşluk etrafında sıralanmış odalar, ortak banyo ve tuvaletlerden oluşuyor. Fiyatı da Sadi otelin dörtte biri. Çantaları attık odaya, indik havuzun başına. Gönül bir de Türk kahvesi ister ya, idare ediverdik nescafe ile. Yan masada İspanyol bir konuk. Üç beş kelam. Görülecek çok yer var, yeter bu kadar gevezelik.
Öğle vaktiydi Birinci Şah Abbas döneminde yapılan Çehel (Kırk) Sütuna vardığımızda. Hariciler için olanından biletimizi alıp, girdik içeri. Güneş tepemizde. Havuzdaki sudan yansıyan ışık gözümüzü kamaştırıyor. Havuzun köşeleri insan ve aslan figürleriyle süslü. Devasa havuzun çevresini süsleyen rengarenk gül tarhları arasından geçip sarayın önüne vardık. Görünen yirmi ahşap sütün. Sütunların arasında içi boş, zarif detaylı mermer bir havuz. Tavanlar, duvarlar bir şenlik yeri. Otur bir yere, her bir köşesine bakarak oku anlattığı öyküleri. Duvarlardaki minyatürler, tavandaki aynakari ve sedef kakmalar; hepsi ayrı bir zarafet. Biz bunları yorumlamaya çalışırken yanımıza bir çift geldi. Neredeyse bizim kadar muntazam Türkçe konuşuyorlar, Fehime ile Kumars. Tebrizlilermiş. Burayı gezmeye gelmişler. Buraya kadar anlatılanlardan anlaşılacağı üzere, İranlılar Türklerle sohbeti seviyor. Bunların da bitmiyor soru ve anlatacakları. İran’da hemen her ortalama insanın olduğu gibi onların da, özellikle Kumars’ın tarih ve kültürleri üzerine bilgisi yabana atılacak cinsten değil. Bizdeyse zaman dar. Hazır ayağımıza gelmiş bu fırsatı da kaçırmak istemiyoruz. Orada oturup saatlerce sohbet edemeyeceğimize göre, başlıyoruz birlikte turlamaya. Nasılsa ışık olanakları da fotograf çekmeye elvermiyor. Hemen ilerideki Doğa Tarih müzesine dalıyoruz. Bir şaheser olmasa da hiç de fena değil, doğanın değişim ve gelişimine dair gördüklerimiz.
Şimdi istikamet İmam Meydanı, yani Nakş-ı Cihan. Dünyanın en büyük meydanlarından biri. Hatta Mao Zendung meydanından sonra ikinci büyük meydanı. İmam Camisi, Ali Gapu, Şeyh Lütfullah Camisi (Kadınlar Mescidi) ve Bozorg Pazar (Büyük kapalı çarşı)’ca çevrelenmiş. Ortadasında bir havuz, çevresi gezi ve dinlenme mekanları. Şah Abbas zamanında, bu mekan Ali Kapu’dan verilen söylevleri dinlemek için kullanıldığı gibi, at üzerinde oynanan bir nevi polo sporu için de kullanılırmış. Bugün faytonlarla dolaşmak, çayırlarda ailece sere serpe uzanmak, banklarda oturup etrafı seyreylemek mümkün.
Meydanda ilk uğrağımız Ali Kapu. “Mübarek Nakş-ı Cihan Devlethanesi” ve “Kasr-ı Devlethane” şeklinde de isimlendirilen bu yapı Şah Abbas’ın istirahat mekanı aynı zamanda hükümet sarayı. Yani zamanın Bab-ı Alisi. Safevi dönemi özgür saray mimarisi örneği bu saray her biri özel süslemelere sahip üç kattan oluşuyor. Üst katın kubbe ve duvarları alçı işlemeli kabartma ve üç boyutlu muhtelif camlar, kaseler, değişik müzik çalgıları ve servi ağaçları şeklinde yüzlerce oyukla bezeli. Ayrıca duvarlar dönemin meşhur ressamları tarafından işlenen dal, yaprak, kuş ve çiçek resimlerinin yer aldığı minyatürlerle nakışlanmış. Bu görüntüler izleyenlere Fars şiiri ile süsleme sanatları arasındaki bağlı hatırlatıyor. Hitabet balkonunun boyama ve yontma süslemelere sahip çatısını çınar ağaçlarından direkler taşımakta.
Geçiyoruz İmam Camisine. İçi ve dışı üzerinde renklerin oynaştığı çinilerle kaplı. Akustiği, çiçek desenli mermer devasa su çanakları, otuz metre yükseklikte kapısı, elli metre üzeri ana kubbesi, arkasındaki narenciye ağaçlı boşlukları... Hepsi birbirinden ilginç özellikleriyle bu anıtsal yapıyı tekrar tekrar seyreylemek uçmak hissi gibi. Üzerinde durmaksızın dönüp yorulunca bir ucuna tutunan güvercinleri, yetmez gibi aramızdaki onca mesafeye rağmen sarı-mavi-yeşil çinilerden beni ürkek bakışlarıyla izleyen tekir bir kedi. Yeter uçma gel yanıma der gibi. Çekingen olduğu kadar davetkar da. Gözle gönülle okşamak yetmez; dokun, dokun, dokun...
Meydana bakan işlikler ve al-ver merkezlerinden ilerleyip varıyoruz zamanın saltanat hareminin ibadetine ayrıldığı için Kadınlar Mescidi de denilen minaresiz Şeyh Lütfullah Camisine. Kapılar kapalı, şu an içini görmek olanaksız. Merdivenlerinde soluklanıyoruz. Gün akşama dönmekte. Fehime ile Kumars’dan ayrılma vakti. Ne onlar ayrılmak istiyor, ne biz. İslam İnkilabı meydanına kadar birlikte gittik. İran’ın pek çok büyük şehrinde olduğu gibi özel arabalardan birini dolmuş niyetine kullanarak.
Arabada sıkışan bacaklarımız tutulmuş. İnince Kumars “yürüyelim de kıçlarımız açılsın” dedi. Gülmekten kendimi alamadım. Yüzüme kuşkuyla bakınca, “biz başka şeye kıç deriz” dedim. “Evet ben biliyorum, siz ona popo diyorsunuz” dedi.
Sohbet öyle keyifli sürüyor ki, Siesepol’den Ferdovsi (Firdevsi) köprüsüyle yanyana Çhubi köprüsü ve ilerisindeki Hacı köprüye birlikte yürüdük. Hani bazı konular da ciğer yakmıyor değil. Kürt sorunumuz, İran camilerindeki hutbelerde Atatürk’e sövgüler, hadi bu kadar ağır bir sözcük kullanmayayım da yergiler diyeyim... Çoğunluk bunlara aldırmıyor gibi, ama iyiden iyiye sorgulayanlar da var, bilim adamı Kumars gibi. Yanlışlarımız, eksiklerimiz, çaresizlikler... Onlar gibi bizde de bazen öfke, çoğunlukla utanca dönüşüyor.
Çhubi köprüsü ve Hacı (Şah) köprüsü. Timur döneminin sonlarında yaya, atlı ve deve kervanları için yapılmış. Hacı köprüsünün bezemeli seyir terasları şimdilerde ziyaretçilere kapalı, çayhaneleri gibi. Sadece kemerleri ve suya inen merdivenlerden nehri izlemek ya da üzerinden geçip gitmek mümkün. Biraz ilerideki yeşilliğin içindeki sekilerde yaşlılar oturmuş şarkı söylüyor, daha doğrusu bizim ozan geleneğimizdeki gibi atışıyorlar. Ara sıra kemerlerin altında bir ezgiyi dillendirene de rastlamak mümkün, ama eskisi kadar sık değil. Köprünün başı ile sonundaki insan yüzlü asırlık aslan heykeli üzerinde çocuklar oyun oynuyor, taşın soğuk ama bir o kadar sağlam dokusunda. Bu zarif köprüden karşıya geçip Siesepol’e doğru ilerliyoruz. Ben fotograf derdine arkalarda kalıyorum. Onlar otele gitmek üzere trafik ışıklarında beni beklerken, siz gidin ben gelirim demekteyim el-kol işaretiyle. Anlaşamayınca sesleniyorum, ondan da sonuç alamayınca yanlarına koşturuyorum. Bu sırada yolumu kesen bir genç “lütfen biraz konuşabilir miyiz, ben Türkçeyi çok seviyorum” diyor. Biz İran’da “I love you ya da ben/biz Türkleri çok seviyoruz” denilmesine alışığız. Fakat bu başka bir sesleniş, ta yürekten vuranı. “Ben Türkçeyi çok seviyorum”... Sarı, kırmızı ve yeşil ışık ile bu ışıklı genç arasında çaresiz kalakalıyorum. Arkadaşları bekletsem bir dert, Türkçe aşığı ile iki çift söz edememek başka bir dert. Çaresizliğimi anlayan çocuk sözcükleri artarda sıralıyor: Lütfen sizden istediğim sadece biraz Türkçe konuşmak. Arkadaşlara siz geçin hemen geliyorum deyip, çocuğa da zamanımın olmadığını anlatmaya çalışıyorum. O arada elime telefon numarasını tutuşturup “yardıma ihtiyacınız olursa beni arayın” diyor. Ben de e-posta adresimi verip “Türkçe ile ilgili sorunlarınızda bana yazabilirsiniz” diyorum.
Arkadaşlarımızın oteline vardık. Odalarına çıkışımıza yönetim izin vermedi. Yabancı olduğumuz için. Onlarsa gereksiz büyüklükteki suit odalarında bizi ağırlamak istiyorlardı. Üzüldüler... Bu dert edilecek şey mi? Gönül sohbet ister kahve bahane... Çevrede bir sürü yer var deyip, dışarı attık kendimizi. Çarşıları dolaşarak sohbeti sürdürüp, geç saat misafirhanemizdeki küçük odamıza döndük.
İstanbul, 28.05.2007 - Fatma Özdirek
Özgün halde okuyup, fotografları izleyebilmek için:
http://fatmaozdirekiran.blogspot.com/2007/05/isfahan-birinci-gn.html
