Tilmen Höyük

Tilmen Höyük, İslahiye İlçesinin 10 km. doğusunda, Karasu çayı kıyısında bulunmaktadır. Tilmen Höyük, İslahiye ve civarında sayıları 50’ yi geçen höyüklerin en büyüklerinden birisi olup, 21 m. yüksekliktedir. Surlar yer yer dörtgen şeklindeki kulelerle takviye edilmiştir. Höyüğe ait buluntular eski Mezopotamya ve Suriye kültürleri ile eski Anadolu kültürleri arasındaki bağı ve karşılıklı ilişkiyi göstermektedir. Tilmen Höyük ilk olarak 1958 yılında Prof. Dr. Bahadır ALKIM ve Asistanı Refik DURU tarafından tespit edilmiş ve arkeolojik kazılar 1972 yılına kadar aralıklarla devam etmiştir.



Yapılan bu arkeolojik kazılar neticesinde höyüğün üzerinde kalın bir moloz tabakası altında anıtsal yapılar ortaya çıkartılmıştır. Bunlar arasındaki büyük bir yapının en erken evresi, planı ve ortostatlı duvarları ile Antakya yakınında Amik Ovası'ndaki Alalah höyüğünün 7. kat sarayına çok benzemektedir. Bu dönemde, Yamhad Krallığı’nın merkezinin Halap(Halep) olduğu ve Kral Yarım-Lim zamanında Alallah’ın bir süre bu krallığın başkenti olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bir Mari (Tel Hariri-Suriye) çivi yazılı belgede de, Yamhad'ın 20 krallıktan oluşan bir birlik olduğu yazılıdır. Bu bilgiye dayanarak Tilmen Höyükteki sarayın en erken evresinin Erken Tunç Çağı(M.Ö.2000) yani Alalalah’ın 7. tabakasıyla çağdaş olduğu ve Tilmen’in bu 20 krallıktan birinin merkezi, yani Yamhad krallığına bağlı bir prenslik olduğu düşünülmektedir. Yapılan kazılar sonucu buranın tarihinin M.Ö. 4000 yılında başladığı M.Ö III.bin yılının son döneminde büyük bir şehir olduğu ortaya çıkmıştır. En görkemli dönemini ise M.Ö. XVIII-XV. yüzyıllarında yaşamıştır. Bu dönemde Tilmen Halep Kralığı'nın yasal krallıklardan birinin vasali(beylik) idi. Tilmen Höyük, Anadolu’da bölgesinin Hattuşa’dan sonra en görkemli şehirlerden birisi olmuştur.



Höyüğün kuzeydoğusunda 8 metre yüksekliğinde, 17 basamaklı ve rampayla çıkılan yuvarlak kuleler vardır. Şehir iç ve dış kaleden oluşmaktadır. Yani iki surla koruma altına alınmıştır. Kalenin surları büyük ve düzgün kesme taşlardan yapılmıştır. İnanılmaz büyüklükte ve tonlarca ağırlıktaki taşlarla yükselen surlar kentin görkemini gözler önüne sermektedir. Surlar kazamatlı duvar tekniğinde ve birbirine yaslanan masif bloklardan yapılmıştır. Kentin asıl giriş kapısı doğudadır ve iki yanı kapı aslanlarıyla korunmuştur. Bu kapının dışında biri kuzeybatıda, öteki güneybatıda yer alan iki ufak giriş daha vardır. Sarayın girişi de bu güzelliği bizlere kanıtlar niteliktedir.



Yapılan kazılar sonucu höyükten pek çok araç-gereç, çanak-çömlek, takılar,mühürler, ortastat,ziynet ve süs eşyaları çıkarılmıştır. Günümüzde “Tilmen Höyük Onarım ve çevre Düzenlemesi Projesi” Prof. Dr. Refik Duru’nun bilimsel yetki ve sorumluluğuyla Gaziantep Müze Müdürlüğünün Kazı Başkanlığında devam etmektedir.



Prof. Dr. Refik DURU yetki ve sorumluluğunda yapılan çalışmalar neticesinde mevcut tahribat giderilerek saray duvarları onarılmıştır. Ziyaretçilerin en kestirme yoldan, iç surdaki anıtsal merdivene ve tepedeki saraya giden yolların açılması sağlanmış, Höyüğün doğu yamacındaki surun iri taşlarla örülen bir bölümü tümüyle kapatan ağaçlar budanarak, sur rahatça görülebilir bir hale getirilmiştir. Sarayın içindeki yıkıntı tümüyle kaldırılarak yapı büyük ölçüde eski haline getirilmiştir. Ayrıca muhtemelen Kral ailesinin özel konutu olarak hizmet veren büyük yapı, Tapınak ve Saray mutfaklarının yıkılan duvarları, orjinal taşları yükseltilerek, onarılmıştır. 2004 yılında yapılan kazı çalışmaları neticesinde aşağı şehir diye isimlendirilen kısımda ikinci bir tapınak daha ortaya çıkartılmıştır.



Yapılan kazılar sonucu höyükten pek çok araç-gereç, çanak-çömlek, takılar, mühürler, ortastat, ziynet ve süs eşyaları çıkarılmıştır. Tilmen'de kazı çalışmaları İtalyan kazı ekibi tarafından her yıl yapılmaktadır.

Tilmen Höyük'e Gaziantep'in İslâhiye İlçesinden Yesemek'e doğru giden yolun yaklaşık 10.km. sinden sola doğru 1 km.lik asfalt bir yol ile ulaşılmaktadır.

Ynt: Tilmen Höyük

Tilmen Höyük kalıntıları M.Ö 3500 yılına kadar gidiyor

“Gaziantep’in İslahiye İlçesi’nde bulunan Tilmen Höyük’ün turizme kazandırılması amacıyla çalışma başlatıldı. Finansmanını Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’nin (TÜRSAB) karşıladığı çalışmaları yürüten İstanbul Üniversitesi emekli öğretim üyesi Prof. Refik Duru, ‘Tilmen Höyük bana göre Zeugma’dan daha gösterişli’ dedi.

Uzun yıllar kaderine terk edilen Tilmen Höyük’ün, ilgisizlik ve olumsuz çevre koşulları nedeniyle tahribata uğrayarak tanınmaz hale geldiğini kaydeden Prof. Duru ‘Tilmen’e olan vefa borcumuzu yerine getirmek için yeni bir çalışma başmattık’ diye konuştu.

Prof. Dr. Duru, Tilmen Höyük’teki ilk kazı çalışmalarının 1958-1972 yıllarında Prof. Dr. Bahadır Alkım tarafından gerçekleştirildiğini, kazı çalışmalarında arkeolog olarak kendisinin de görev aldığını anımsatarak, şöyle devam etti:

‘Kazılarda, Kral İbalado’nun 1700 yıl evvel yapılmış sarayı ve muhteşem kale ortaya çıkarıldı. Aradan geçen 30 yılda önemli oranda tahrip olan Tilmen’i son bir hamle ile turizme kazandırmayı amaçlıyoruz. Çalışma kapsamında onarım, çevre düzenlemesi, yürüyüş yolları, seyir yerleri ve dinlenme alanları yapacak ve tanıtım amaçlı rehber hazırlayacağız.’

Prof. Duru, ‘İlk göz ağrım, ilk aşkım’ diyerek de tanımladığı Tilmen Höyük’te yürütecekleri çalışmanın yöre kültür turizmi açısından önemli bir gelişme sayılabileceğini ifade etti.

Tilmen Höyük’te neler var?

İslahiye İlçesi’nin 10 kilometre doğusunda bulunan Tilmen Höyük, 200x225 metre çapında, 19 metre yükseklikte bir tepe ile batıya uzanan ve 150/100 metre boyundaki bir terastan oluşuyor.

Geçmişin önemli yerleşim alanlarından olan höyükte önceki yıllarda yapılan kazılarda, Geç Kalkolitik çağlardan Demir çağlarına kadar (M.Ö. 3500-1000 yılları) devam eden yerleşim tabakaları saptanmıştı.

Bu tabakalardan M.Ö. 2. binin ilk yarısına tarihlenen yerleşmenin, o ödnemde önemli bir krallık olan Halpa (Halep) Krallığına bağlı yerle bir krallık-prenslik merkezi olduğu belirlenmişti.

Akropol niteliğindeki höyüğün etrafı bir iç sur, höyükte terasın etrafı ikinci bir surla çevrili. Surlarının bazı yerlerinin iri taşlarla örüldüğü, bazı yerlerinin de olağanüstü özenle biçilmiş, bazalt bloklarıyla anıtsal bir görünüme sahip olduğu belirlenen höyükte, ayrıca bir de saray kompleksi bulunmuştu.

Höyüğün ortasında bulunan ve değişik zamanlarda onarımlar gören saray kompleksine, çok gösterişli bir kapıdan girildiği ve yapıda, resmi ve özel kullanıma ayrılmış bölümler olduğu anlaşılmıştı.

Kapıda, sarayın dış duvarları ve odalarının bazılarının duvarlarının alt kısımlarında, bazalttan kesilmiş ortostatlar (temel seviyesi üzerinde kalan dik, duvar blok taşları) kullanıldığı ortaya çıkarılmıştı.

Büyük çoğunluğu günümüze kadar sağlam durumda gelen ortostatların yıkık olanları kazılar sırasında düzeltilmiş, kazı bitiminde, çevresi ve saray kompleksi düzenlenerek, höyük terk edilmişti.”