Yazı : Mehmet Avadan
Deniz Magazin Dergisi Mart 2004 sayısında yayınlanmıştır.
Paletli Yüzme, Sualtı Rugbysi, Sualtı Hokeyi, Zıpkınla Balık avı, Serbest Dalış gibi su sporlarında kullanıyor olsa da benim bahsedeceğim Scuba da kullanılan paletler olacaktır.
Paletler, kullanan balıkadamın bacak vuruşlarını harekete dönüştüren malzemelerdir. Elbette söz konusu vuruşları harekete dönüştürürken kayıplar da söz konusudur. Ancak doğru dizayn edilmiş paletler, doğru olarak kullanıldığında bu kayıpları aza indirmek mümkündür.
Sağa veya sola doğru hafifçe dönebilmek veya akıntı nedeniyle yan vuruşları göz ardı eder isek; paletleri yatay muhafaza ederek yapılan yavaş ama sürekli vuruşlar, doğru vuruşlardır. Bacakları bir palet boyu açarak yapılan vuruşlar idealdir. Ancak twin paletlerde bu vuruşlar çok kısa genlikli ama gene sürekli ve hızlı ritimde olmalıdır.
Bir palet
1 Ayakkabı Kısmı
2 Pala
olmak üzere 2 kısımdan oluşur. Bu iki kısmın şekline göre, kullanılan malzeme yoğunluklarına göre de paletleri birkaç şekilde sınıflandırmak mümkündür. Mesela;
A1 Açık Paletler
A2 Kapalı Paletler
B1 Düz Yüzeyli Paletler
B2 Kanallı Paletler
B3 Boşluklu Paletler
B4 Off-Set Paletler
C1 Tek Tip ve Yoğunlukta Malzemeli Paletler
C2 Çoklu Tip ve Yoğunlukta Malzemeli Paletler
D1 Mono Pala Paletler
D2 Twin Paletler
Ayrıntılara girildiğinde bu sınıflandırmaları çeşitlendirmek mümkündür.
Paletlerin ayakkabı kısımları genellikle konfor sağlaması bakımından, tabanı sert malzemeden ama üst kısım ise nispeten daha yumuşak malzemeler kullanılarak yapılmaktadır.
Açık Paletleri kullanıcılar patik veya tabanlı bot olarak adlandırılan bir çeşit ayakkabı kullanarak giyebilmekteler. Kapalı paletler ise çıplak ayağa giyilebildiği gibi, neopren veya silikon malzemeden yapılmış çoraplarla da giyilebilirler.
Patikle giyilebilen açık paletler genellikle XS, S, M, L, XL gibi veya Small, Regular, Giant gibi beden ölçülerine sahipken, kapalı paletler 37-38,… 45-46 gibi 2 ayak numarası ihtiva edecek şekilde numaralandırılır.
Açık paletlerde giyilen patiğin en fazla 2 parmak (yaklaşık 2,5cm) dışarıda kalacak şekilde ayağın paletten taşması uygun sayılır. Patik topuğunun paletten en fazla 1 parmak içeride olması da uygun sayılabilen ölçüdür.
Ayakkabı kısımlarında bazı modellerin taban genişliği, ayağa giyildiğinde boşluk yaratabilir. Bu enerji kaybı yaratacağı ve konforu azaltacağı için pek uygun sayılmazlar.
İnsan ayağının cüssesi ile orantılı olacağı varsayımı ile imal edilen paletlerden Small olanın pala alanı, Medium olanın pala alanından dan küçüktür. Aynı şekilde büyük size’ların pala alanları küçük size palet pala alanından küçük olacaktır. Bu hemen hemen tüm palet markalarında geçerlidir. Kapalı paletlerde genellikle parmak uçları açık bırakılarak buradan suyun drenajı sağlanır. Açık paletlerde bu drenaj deliklerine ya gerek yoktur veya parmak ucuna doğru çok küçük olarak konulmuştur.
Bazı paletlerde, palet giyildikten sonra yürüme sırasında kaymayı önlemek için, alt kısımlarında birtakım sürtünme katsayısı yüksek malzemeden yapılmış bölümler vardır.
Palet ağırlığı her ne kadar önemli özellikler arasında sayılsa da kondisyonlu ve güçlü kas yapısına sahip bir kullanıcının suda iken aralarındaki farkı anlamayabilmesi de mümkün olmaz.
Palet üzerinde palet palası boyunca uzanan yivler ve setler (kanallar) palet yapımında kullanılan malzeme miktarını azaltır. Nispeten sertliği aynı ama daha az ağırlıklı palet söz konusu olur. Bu yivler ve setler ayrıca ıslak yüzeyi artırarak paletin kolayca kaymasını sağlayacağından, ciddi bir konfor da sağlarlar. Bu yivler ve setler dizaynerler tarafından pala sertliğini de ayarlamada da kullanılırlar.
Palet palası üzerinde her türlü boşluk (pencere, göz vs.) pala alanını küçülteceği için, aynı kullanıcı için performansı düşürür. Bu boşluklar palet vuruşu sırasında, türbülans’a neden olarak da enerji kaybına sebep olurlar.
Palanın her iki tarafında simetrik olarak bulunan boşluklar genellikle palet vuruşu sırasında paletin teknik olarak istenilen yerden eğilmesini sağlamak içindir. Bu palet dizaynında malzeme ekonomisi sağladığından bazı firmalar tarafından tercih edilirler.
Twin tabir edilen palası çeşitli şekilde iki parça olan paletlerde ilk bacak vuruşu hemen harekete dönüşmez. Küçük manevra ve hareketler çok konforlu bir şekilde olsa da, bir resque yüzüşü için uygun olmazlar. Bu tip paletler daha çok sualtı fotoğrafçılarına büyük kolaylıklar sağlar.
Bazı palet palaları iki farklı yoğunlukta malzeme kullanılarak palanın, vuruş sırasında kaşık gibi bir forma kavuşmasını sağlarlar. Bu kaşık şekli de pala alanını artırarak kayma kolaylığı sağladığı gibi, pala alanını da büyüttüğü için ciddi anlamda performansı artırırlar.
Pala ortalarına yakın dizayn edilmiş pala eni boyunca uzanan birkaç yönlendirilmiş boşluk,Palanın vuruş sırasında sağa sola kaymasını kontrol eder. Bu tip paletlerin akıntılı bölgede yapılan dalışlara uygun olduğu söylenir. Çok az da olsa böyle bir fiziki etki söz konusudur.
Paletler genellikle polikarbonat denilen teknik bir plastik malzemeden yapılırlar. Polikarbonat malzeme araba tamponundan uzaya giden araçların iç donanımlarına kadar geniş bir yelpazede imalata izin verir. Mesela motosiklet rüzgarlıkları, stop lambaları gibi estetik ama bir o kadar da dayanıklı parçalar hep polikarbonat yapıdandır. Polikarbonatın ısı ve ışığa dayanımı çok yüksektir.Bazı paletlerde polikarbonat malzeme farklı yoğunlukta ve renkte kullanılırlar. Palet üzerinde bulunan farklı renkler genellikle farklı yoğunluktaki polikarbonata işarettir. Bazı şeffaf yapıda imal edilmiş paletler de polikarbonatın değişik versiyonlarıdır.
Şimdilerde sadece yüzme amaçlı kullanılan lastik malzemeden yapılan paletler daha önce doğal kauçuk ile yapılırlardı.. Kauçuk ısıya ve darbelere karşı çok daha az mukavemet gösterir yapıda olduğundan, bu tarz kauçuk paletler artık üretilmemektedir
Palet palasının sertliği dizaynına göre ya daha az yoğun bir malzeme daha fazla kullanılarak veya daha yoğun bir malzeme daha az kullanılarak ayarlanır. Genellikle daha sert malzeme ile yapılan bir palet ağırlıkça daha hafif olur ve daha zor çizilir.
Bu kadar değişik marka ve modelde üretilen paletlerin bakımı ise sadece her dalıştan sonra tatlı su ile yıkamak ile yapılır. Bilhassa ayağı saran yumuşak kısmı tatlı su ile yıkayarak, deniz suyundaki tuzun kuruduktan sonra kesici özelik kazanarak zarar vermesi önlenir.
Scuba donanımı üzerinizde iken paletle yürümek bilindiği gibi geri geri giderek kolay olur. Ama donanımlarınız ağırlığınızı ve dolayısıyla paletin taşıdığı ağırlığı bir hayli artıracağından bu halde yürümek paletinize zarar verecektir. Bu yürüşüşü çok az yapmaya çalışın.
Bir şekilde kırılmış veya kopmuş palet palasını hiçbir şekilde yapıştırmaya çalışmayın. Yapıştırılmış pala mutlaka en zor anınızda ek problem yaratacak kadar tehlikeli olacaktır.
Palet tokası ve palet kayışı pek ucuz sayılmayan malzemelerdendir. Dalıştan sonra çıkararak tekneye uzatılan paletinizin mutlaka tokası kapalı ve takılı halde olmasına özen gösterin. Bu halde ne tokanın ne de kayışın kaybolması mümkün değildir.
Bir şekilde kopmuş veya hayli sertleşerek kırılmış palet kayışını değiştirirken, mutlaka aynı marka olmasının gerekmeyeceğini bilin. Birçok marka palet kayışı biribirlerine uyacak ölçüdedir. Bu alternatiflerden en ucuzu işinizi görecektir. Kırılan veya kaybolan palet tokası için de bu kural geçerlidir. Daha ucuz olan markalardan veya no name bir palet tokası seçebilirsiniz. Ama bu ancak paletiniz elinizde bir satıcıya gitmeniz halinde olabilir. Mutlaka deneyerek bulursunuz.
Muhafaza sırasında palete en az zarar verir konum, paletlerinizi palet katışlarından asmaktır. Ancak astığınız yerin biraz kalınca olmasına dikkat edin. Değilse astığınız çivi benzeri askılar palet kayışına kesici zararlar verebilir.
Güneş ışığının paleti istenmeyen bir forma sokabileceğini de unutmadan, mümkün olduğu kadar güneş ışığına direkt olarak maruz bırakmadan kullanmalıyız. Güneş ışığı ayrıca palet kayışının da sertleşerek kırılgan bir yapı kazanmasını da sağlar. Bu da kısa sürede kayışın iş görmez hale gelmesi demektir.
İyi dalışlar....
Deniz Magazin Dergisi Mart 2004 sayısında yayınlanmıştır.
Paletli Yüzme, Sualtı Rugbysi, Sualtı Hokeyi, Zıpkınla Balık avı, Serbest Dalış gibi su sporlarında kullanıyor olsa da benim bahsedeceğim Scuba da kullanılan paletler olacaktır.
Paletler, kullanan balıkadamın bacak vuruşlarını harekete dönüştüren malzemelerdir. Elbette söz konusu vuruşları harekete dönüştürürken kayıplar da söz konusudur. Ancak doğru dizayn edilmiş paletler, doğru olarak kullanıldığında bu kayıpları aza indirmek mümkündür.
Sağa veya sola doğru hafifçe dönebilmek veya akıntı nedeniyle yan vuruşları göz ardı eder isek; paletleri yatay muhafaza ederek yapılan yavaş ama sürekli vuruşlar, doğru vuruşlardır. Bacakları bir palet boyu açarak yapılan vuruşlar idealdir. Ancak twin paletlerde bu vuruşlar çok kısa genlikli ama gene sürekli ve hızlı ritimde olmalıdır.
Bir palet
1 Ayakkabı Kısmı
2 Pala
olmak üzere 2 kısımdan oluşur. Bu iki kısmın şekline göre, kullanılan malzeme yoğunluklarına göre de paletleri birkaç şekilde sınıflandırmak mümkündür. Mesela;
A1 Açık Paletler
A2 Kapalı Paletler
B1 Düz Yüzeyli Paletler
B2 Kanallı Paletler
B3 Boşluklu Paletler
B4 Off-Set Paletler
C1 Tek Tip ve Yoğunlukta Malzemeli Paletler
C2 Çoklu Tip ve Yoğunlukta Malzemeli Paletler
D1 Mono Pala Paletler
D2 Twin Paletler
Ayrıntılara girildiğinde bu sınıflandırmaları çeşitlendirmek mümkündür.
Paletlerin ayakkabı kısımları genellikle konfor sağlaması bakımından, tabanı sert malzemeden ama üst kısım ise nispeten daha yumuşak malzemeler kullanılarak yapılmaktadır.
Açık Paletleri kullanıcılar patik veya tabanlı bot olarak adlandırılan bir çeşit ayakkabı kullanarak giyebilmekteler. Kapalı paletler ise çıplak ayağa giyilebildiği gibi, neopren veya silikon malzemeden yapılmış çoraplarla da giyilebilirler.
Patikle giyilebilen açık paletler genellikle XS, S, M, L, XL gibi veya Small, Regular, Giant gibi beden ölçülerine sahipken, kapalı paletler 37-38,… 45-46 gibi 2 ayak numarası ihtiva edecek şekilde numaralandırılır.
Açık paletlerde giyilen patiğin en fazla 2 parmak (yaklaşık 2,5cm) dışarıda kalacak şekilde ayağın paletten taşması uygun sayılır. Patik topuğunun paletten en fazla 1 parmak içeride olması da uygun sayılabilen ölçüdür.
Ayakkabı kısımlarında bazı modellerin taban genişliği, ayağa giyildiğinde boşluk yaratabilir. Bu enerji kaybı yaratacağı ve konforu azaltacağı için pek uygun sayılmazlar.
İnsan ayağının cüssesi ile orantılı olacağı varsayımı ile imal edilen paletlerden Small olanın pala alanı, Medium olanın pala alanından dan küçüktür. Aynı şekilde büyük size’ların pala alanları küçük size palet pala alanından küçük olacaktır. Bu hemen hemen tüm palet markalarında geçerlidir. Kapalı paletlerde genellikle parmak uçları açık bırakılarak buradan suyun drenajı sağlanır. Açık paletlerde bu drenaj deliklerine ya gerek yoktur veya parmak ucuna doğru çok küçük olarak konulmuştur.
Bazı paletlerde, palet giyildikten sonra yürüme sırasında kaymayı önlemek için, alt kısımlarında birtakım sürtünme katsayısı yüksek malzemeden yapılmış bölümler vardır.
Palet ağırlığı her ne kadar önemli özellikler arasında sayılsa da kondisyonlu ve güçlü kas yapısına sahip bir kullanıcının suda iken aralarındaki farkı anlamayabilmesi de mümkün olmaz.
Palet üzerinde palet palası boyunca uzanan yivler ve setler (kanallar) palet yapımında kullanılan malzeme miktarını azaltır. Nispeten sertliği aynı ama daha az ağırlıklı palet söz konusu olur. Bu yivler ve setler ayrıca ıslak yüzeyi artırarak paletin kolayca kaymasını sağlayacağından, ciddi bir konfor da sağlarlar. Bu yivler ve setler dizaynerler tarafından pala sertliğini de ayarlamada da kullanılırlar.
Palet palası üzerinde her türlü boşluk (pencere, göz vs.) pala alanını küçülteceği için, aynı kullanıcı için performansı düşürür. Bu boşluklar palet vuruşu sırasında, türbülans’a neden olarak da enerji kaybına sebep olurlar.
Palanın her iki tarafında simetrik olarak bulunan boşluklar genellikle palet vuruşu sırasında paletin teknik olarak istenilen yerden eğilmesini sağlamak içindir. Bu palet dizaynında malzeme ekonomisi sağladığından bazı firmalar tarafından tercih edilirler.
Twin tabir edilen palası çeşitli şekilde iki parça olan paletlerde ilk bacak vuruşu hemen harekete dönüşmez. Küçük manevra ve hareketler çok konforlu bir şekilde olsa da, bir resque yüzüşü için uygun olmazlar. Bu tip paletler daha çok sualtı fotoğrafçılarına büyük kolaylıklar sağlar.
Bazı palet palaları iki farklı yoğunlukta malzeme kullanılarak palanın, vuruş sırasında kaşık gibi bir forma kavuşmasını sağlarlar. Bu kaşık şekli de pala alanını artırarak kayma kolaylığı sağladığı gibi, pala alanını da büyüttüğü için ciddi anlamda performansı artırırlar.
Pala ortalarına yakın dizayn edilmiş pala eni boyunca uzanan birkaç yönlendirilmiş boşluk,Palanın vuruş sırasında sağa sola kaymasını kontrol eder. Bu tip paletlerin akıntılı bölgede yapılan dalışlara uygun olduğu söylenir. Çok az da olsa böyle bir fiziki etki söz konusudur.
Paletler genellikle polikarbonat denilen teknik bir plastik malzemeden yapılırlar. Polikarbonat malzeme araba tamponundan uzaya giden araçların iç donanımlarına kadar geniş bir yelpazede imalata izin verir. Mesela motosiklet rüzgarlıkları, stop lambaları gibi estetik ama bir o kadar da dayanıklı parçalar hep polikarbonat yapıdandır. Polikarbonatın ısı ve ışığa dayanımı çok yüksektir.Bazı paletlerde polikarbonat malzeme farklı yoğunlukta ve renkte kullanılırlar. Palet üzerinde bulunan farklı renkler genellikle farklı yoğunluktaki polikarbonata işarettir. Bazı şeffaf yapıda imal edilmiş paletler de polikarbonatın değişik versiyonlarıdır.
Şimdilerde sadece yüzme amaçlı kullanılan lastik malzemeden yapılan paletler daha önce doğal kauçuk ile yapılırlardı.. Kauçuk ısıya ve darbelere karşı çok daha az mukavemet gösterir yapıda olduğundan, bu tarz kauçuk paletler artık üretilmemektedir
Palet palasının sertliği dizaynına göre ya daha az yoğun bir malzeme daha fazla kullanılarak veya daha yoğun bir malzeme daha az kullanılarak ayarlanır. Genellikle daha sert malzeme ile yapılan bir palet ağırlıkça daha hafif olur ve daha zor çizilir.
Bu kadar değişik marka ve modelde üretilen paletlerin bakımı ise sadece her dalıştan sonra tatlı su ile yıkamak ile yapılır. Bilhassa ayağı saran yumuşak kısmı tatlı su ile yıkayarak, deniz suyundaki tuzun kuruduktan sonra kesici özelik kazanarak zarar vermesi önlenir.
Scuba donanımı üzerinizde iken paletle yürümek bilindiği gibi geri geri giderek kolay olur. Ama donanımlarınız ağırlığınızı ve dolayısıyla paletin taşıdığı ağırlığı bir hayli artıracağından bu halde yürümek paletinize zarar verecektir. Bu yürüşüşü çok az yapmaya çalışın.
Bir şekilde kırılmış veya kopmuş palet palasını hiçbir şekilde yapıştırmaya çalışmayın. Yapıştırılmış pala mutlaka en zor anınızda ek problem yaratacak kadar tehlikeli olacaktır.
Palet tokası ve palet kayışı pek ucuz sayılmayan malzemelerdendir. Dalıştan sonra çıkararak tekneye uzatılan paletinizin mutlaka tokası kapalı ve takılı halde olmasına özen gösterin. Bu halde ne tokanın ne de kayışın kaybolması mümkün değildir.
Bir şekilde kopmuş veya hayli sertleşerek kırılmış palet kayışını değiştirirken, mutlaka aynı marka olmasının gerekmeyeceğini bilin. Birçok marka palet kayışı biribirlerine uyacak ölçüdedir. Bu alternatiflerden en ucuzu işinizi görecektir. Kırılan veya kaybolan palet tokası için de bu kural geçerlidir. Daha ucuz olan markalardan veya no name bir palet tokası seçebilirsiniz. Ama bu ancak paletiniz elinizde bir satıcıya gitmeniz halinde olabilir. Mutlaka deneyerek bulursunuz.
Muhafaza sırasında palete en az zarar verir konum, paletlerinizi palet katışlarından asmaktır. Ancak astığınız yerin biraz kalınca olmasına dikkat edin. Değilse astığınız çivi benzeri askılar palet kayışına kesici zararlar verebilir.
Güneş ışığının paleti istenmeyen bir forma sokabileceğini de unutmadan, mümkün olduğu kadar güneş ışığına direkt olarak maruz bırakmadan kullanmalıyız. Güneş ışığı ayrıca palet kayışının da sertleşerek kırılgan bir yapı kazanmasını da sağlar. Bu da kısa sürede kayışın iş görmez hale gelmesi demektir.
İyi dalışlar....
