ORDU YÖRESİYLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR:
Son yıllarda, Ordu yöresi üzerinde ilmî araştırmalar başlatılmış olup bunlar sürdürülmektedir. Bu çalışmalardan en önemlisi, Türk Tarih Kurumu tarafından yürütülen Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Tarihi (TUSOKTAR) projesi çerçevesinde, Türkiye'nin Ekonomik ve Sosyal Tarihini Sondaj Metoduyla Araştırma Grubu'nun yürüttüğü Ordu Yöresi araştırmalarıdır. Ordu yöresi, bu proje kapsamında incelenmeye alınan on bölgeden birisidir.
Projeye gore, ele alınan bölgenin bir taraftan kaynakları yayınlanmakta bir taraftan da bu kaynaklardan hareketle tahlilî değerlendirmeler yapılarak yayınlanmaktadır. Bu çerçevede yayınlanan ve yayınlanmaya hazırlanmış ve hazırlanmakta olan çalışmalar şunlardır:
1. Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları I -1455 Tarihli Tahrir Defteri- , Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1992.
Bu eser, Fâtih Sultan Mehmed döneminde Ordu yöresinde yaşayan toplum, bu toplumu oluşturan zümreler, bunların statüleri, iktisadî vaziyetleri, birbirleriyle ve devletle ilişkileri, vs. gibi konular hakkında en önemli kaynaklardan biridir, Aslı yeni yazısıyla birlikte yayımlanmıştır. Sunuş yazısında, bölgenin tarihî şahsiyetleri ve yörenin geleneksel kültürü hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Kitabın sonuna da, yer adları, şahıs adları ve terimler ile ilgili dizinler konulmuştur. Böylece diğer kaynaklar yayınlandıkça bu dizinlerden hareketle karşılaştırmalı değerlendirmeler yapma imkanı doğacaktır.
2.Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları II -1485 Tarihli Tahrir Defteri- . Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
3.Bahaeddin Yediyıldız, Mehmed Öz, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları III -1520 Tarihli Tahrir Defteri'nin Ordu ve Samsun ile İlgili Bölümleri- Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 2002.
4.Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları IV -1547 Tarihli Tahrir Defteri-Hazırlık çalışmaları tamamlanmış olup, yakında basımı için Türk Tarih Kurumuna teslim edilecektir.
5.Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları V -1613 Tarihli Tahrir Defteri- Baskıya hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.
6-Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları VI -1643 Tarihli Avarız Defteri-. Bu defterde de köylere varıncaya kadar idari yapılanma, nüfus, sosyal yapı ve ekonomi ile ilgili veriler bulunmaktadır. Yayına hazırlık çalışmaları devam etmektedir.
7.Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları VII - Vakfiyeler-. Ordu yöresinde Hacı Emiroğullarından Osmanlıların sonuna kadar kurulan vakıfların vakfiyeleri Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi taranarak derlenmiştir. Yeni yazıya çevirme çalışmaları devam etmektedir. Bir değerlendirme ile birlikte yayına hazırlanmaktadır.
Söz konusu proje çerçevesinde Cumhuriyet Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç.Dr.Necati Demir, Ordu’yu köy köy dolaşmış ve yerüstü kültür varlıklarını tesbit ederek, bunların envanterini çıkarmıştır. Bu çalışmayla maddi eserler fotoğraflanarak albümler hazırlanmış, sözlü kültür de kayda geçirilmiştir. Bunlar da Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları arasında yayınlanacaktır.
Bu kaynak dizisi, arşivlerden ve kütüphanelerden çıkarılacak diğer defter veya belge koleksiyonlarıyla olduğu kadar saha araştırmaları sonucu bölgeden derlenen kitabeler, efsaneler, vs... gibi diğer veri koleksiyonlarıyla devam edecektir.
Yayınlanmış ve yayına hazırlanmakta olan kaynaklardan hareketle bazı araştırmalar da yayınlanmış bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara 1985. On bin adet basılan bu kitabın mevcudu kalmamıştır. Yeni kaynaklar ışığında gözden geçirilerek yeniden kaleme alınacak ve yayınlanacaktır.
2. Bahaeddin Yediyıldız, Özkan İzgi. "1455 yılında Ordu ve yöresinde kullanılan şahıs adları", Şükrü Elçin Armağanı, Ankara 1983, s.361-368.
3. Bahaeddin Yediyıldız, "Ordu ili yer-adları" , Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi (Prof.A.Necati Akder Armağanı, Ankara 1984, XXII/ 1 -2), s.20-36.
4. Bahaeddin Yediyıldız, "Kimlik Bunalımı,", Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Bülteni (Kasım 1987. sayı:7), s.10-16.
5. Bahaeddin Yediyıldız, "Niksarlı Ahi Pehlivan’ın dârü's-sulehâsı" Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara, 1987, s.281-290.
6. Bahaeddin Yediyıldız "Ordu yöresine âit bazı folklor unsurlarının tarihî kökenleri”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, c- IV, Ankara, 1987, s.439-446.
7. Bahaeddin Yediyıldız, "Aybastı Kuzköy Yatırının tarihçesi", IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, c. IV, Gelenek, Görenek ve İnançlar, Ankara, 1992, s.269-275.
8. Bahaeddin Yediyıldız, “Millî kimlik ve tarih”, Tarih Boyunca Anadolu’da Türk Nüfus ve Kültür Yapısı, Ankara, 1995, s. 62-68.
9. Mehmet Öz, XV-XVI. yüzyıllarda Canik Sancağı, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1999.
10.Necati Demir, Ordu İli ve Yöresi Halk Kültürü (Yukarıda belirtilen proje çerçevesinde Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanacak)
11.Mustafa Özdemir, Bolaman Çayı Havzası’nın Coğrafyası (Yukarıda belirtilen proje çerçevesinde Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanacak).
12.Fatma Acun, Karahisar-ı Şarkî ve Koyulhisar Kazaları Örneğinde Osmanlı Taşra İdaresi –Sistem Yaklaşımıyla Bir Analiz- (Yukarıda belirtilen proje çerçevesinde Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanacak)
Bir taraftan bu ilmî kaynak yayınlarından ve araştırmalardan, diğer taraftan saha üzerinde bizzat kendisinin topladığı efsane, kitabe ve benzeri türdeki verilerden hareketle Ordu ve ilçeleri hakkında popüler yayınlar yapan Sıtkı Çebinin kitaplarını da burada zikretmek gerekir. Tarihi gerçeklerin geniş kitlelere ulaştırılmasının en iyi yollarından biri bu tür popüler eserlerin yaygınlaştırılmasıdır. Bu açıdan, Sıtkı Çebi’nin eserleri büyük bir görev ifa etmektedir. Bunlar arasında, daha önce yazmış olduğu Ordu ili ve 50.Yılda Ordu Şehri (Ordu, 1973) ve Çağlar içinde Ordu (Ordu, 1978) gibi eserleri yanında özellikle yukarıda bahsedilen kaynak ve araştırmaları popülerleştiren Bütün Yönleriyle dünden bugüne Ulubey (1995), Madenin Nabız Gibi Attığı Yer Kabadüz (1996), Kabataş İlçesi ve Köylerinin Tarihi (1991), Gülyalı (Ebülhayr) ve Köyleri Tarihi (1985), Çamaş’ın Tarihi (1991) gibi yayınları kolay okunabilirliği ve dağıtımı, dolayısıyla da bilginin popülerleştirilmesi açısından son derece önemlidir. Diğer taraftan, Sıtkı Çebi’nin Ordu Efsaneleri, Ordu Evliyaları ve benzeri çalışmaları bölgedeki folklorik verileri topladığından ilmî araştırmalar için önemli kaynak olma niteliği taşımaktadır. Mithat Baş’ın Mesûdiye (İstanbul, 1982)’si gibi eserler de bu açıdan önemlidir. Bu bakımdan, Sıtkı Çebi’nin toplamış olduğu verileri ihtiva eden çalışmalarından bazılarının, yukarıda bahsettiğimiz Ordu Yöresinin Kaynakları dizisi içinde yayını düşünülmekte ve bu yöndeki çalışmalar sürmektedir.
Bu araştırmalar ve değerlendirmeler devam edecek; bütün kaynakların yayını tamamlandıktan ve bu kaynaklar üzerinde beşeri bilimlerin bütün dallarıyla ilgili bilim adamlarının tahlil ve yorumları da yayınlandıktan sonra, Ordu Tarihi hakkında genel bir sentez gerçekleştirilecektir ki, işte asıl Ordu Tarihi o zaman ortaya çıkmış olacaktır. Ordu ile ilgili olarak bugüne kadar yayınlanmış bilgi ve belgelerin listesini ihtiva Ordu yöresi "bibliyografya”sı olarak, şimdilik Sıtkı Çebi’nin “Ordu Yöresi Tarihi Bibliyografyası” (Vakıflar Dergisi. Ankara. 1994, sayı. XXIII, s.343-352) adlı denemesinden yararlanılabilir.
* Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı, ANKARA
[1] Chronique de Trébizonde, (composée en Grec par Michel Panarète, publiée pour la première fois, d'après un manuscrit de Venise, par M.Tafel, à la suite des opuscules d'Eustathe, en 1829, et traduite en Français par M.Brosset Jeune), in Lebeau, Histoire du Bas-Empire, Paris, 1836, s.482-509.
[2] Bu kayıttan sonra, Bölük'ün ilk köyü olan Karye-i Meliklü'nün kaydı da şöyledir: "Karye-i Meliklü, tımar-ı Yenice Ağa veled-i Mustafa Ağa". Bu köyün ilk şahsı da şöyle kaydedilmiştir: "Pir Kadem, mezkur Kethüdâ dîvânbaşı-yı Geriş-i mezkur Meliklü"
(s.370).
[3] Şemseddin Kethüdâ'nın adı ayrıca bu Bölük'e bağlı Gücceklü köyünün mu'afları arasındadır: "müsellem Şemseddin Kethüdâ, dîvânbaşı, eşmez"(s.380). Bu da bölgeyi fetheden ve bölüğe adını veren Şemseddin Kethüdâ'nın hala hayatta olduğunu göstermektedir.
[4] B.Yediyıldız, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Ankara 1985, s.44 vd.
[5] Bucak, köşe ya da günümüzde doğrudan idari bir birim adı olarak kullanıldığı gibi, özel şahıs adı olarak da kullanılmaktadır. Bkz-Aydil Erol, Şarkılarla, Şiirlerle, Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Ankara 1989,s.48
[6] Bedir'e mensup kişilerden oluşan bölük, yani askeri birlik, sosyal grup ya da idari birim. Lü, lu eki alanlar hep aynı manayı taşımaktadırlar.
[7] Bz.B.Yediyıldız, Ordu Kazası, s.54 vd.
[8] Ayrıca özellikle bkz.B.Yediyıldız, Ordu Kazası..., s.52 vd.
[9] Bkz.B.Yediyıldız, Ordu Kazası, s.99.
[10] Ordu yöresinin kültür tarihiyle ilgili olarak yürütmekte olduğum bir araştırmada bunlar tahlil edilecek ve tanıtılacaktır.
Prof.Dr.Bahaeddin YEDİYILDIZ
Son yıllarda, Ordu yöresi üzerinde ilmî araştırmalar başlatılmış olup bunlar sürdürülmektedir. Bu çalışmalardan en önemlisi, Türk Tarih Kurumu tarafından yürütülen Türkiye'nin Sosyal ve Kültürel Tarihi (TUSOKTAR) projesi çerçevesinde, Türkiye'nin Ekonomik ve Sosyal Tarihini Sondaj Metoduyla Araştırma Grubu'nun yürüttüğü Ordu Yöresi araştırmalarıdır. Ordu yöresi, bu proje kapsamında incelenmeye alınan on bölgeden birisidir.
Projeye gore, ele alınan bölgenin bir taraftan kaynakları yayınlanmakta bir taraftan da bu kaynaklardan hareketle tahlilî değerlendirmeler yapılarak yayınlanmaktadır. Bu çerçevede yayınlanan ve yayınlanmaya hazırlanmış ve hazırlanmakta olan çalışmalar şunlardır:
1. Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları I -1455 Tarihli Tahrir Defteri- , Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1992.
Bu eser, Fâtih Sultan Mehmed döneminde Ordu yöresinde yaşayan toplum, bu toplumu oluşturan zümreler, bunların statüleri, iktisadî vaziyetleri, birbirleriyle ve devletle ilişkileri, vs. gibi konular hakkında en önemli kaynaklardan biridir, Aslı yeni yazısıyla birlikte yayımlanmıştır. Sunuş yazısında, bölgenin tarihî şahsiyetleri ve yörenin geleneksel kültürü hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Kitabın sonuna da, yer adları, şahıs adları ve terimler ile ilgili dizinler konulmuştur. Böylece diğer kaynaklar yayınlandıkça bu dizinlerden hareketle karşılaştırmalı değerlendirmeler yapma imkanı doğacaktır.
2.Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları II -1485 Tarihli Tahrir Defteri- . Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
3.Bahaeddin Yediyıldız, Mehmed Öz, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları III -1520 Tarihli Tahrir Defteri'nin Ordu ve Samsun ile İlgili Bölümleri- Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 2002.
4.Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları IV -1547 Tarihli Tahrir Defteri-Hazırlık çalışmaları tamamlanmış olup, yakında basımı için Türk Tarih Kurumuna teslim edilecektir.
5.Bahaeddin Yediyıldız, Ünal Üstün, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları V -1613 Tarihli Tahrir Defteri- Baskıya hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.
6-Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları VI -1643 Tarihli Avarız Defteri-. Bu defterde de köylere varıncaya kadar idari yapılanma, nüfus, sosyal yapı ve ekonomi ile ilgili veriler bulunmaktadır. Yayına hazırlık çalışmaları devam etmektedir.
7.Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları VII - Vakfiyeler-. Ordu yöresinde Hacı Emiroğullarından Osmanlıların sonuna kadar kurulan vakıfların vakfiyeleri Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi taranarak derlenmiştir. Yeni yazıya çevirme çalışmaları devam etmektedir. Bir değerlendirme ile birlikte yayına hazırlanmaktadır.
Söz konusu proje çerçevesinde Cumhuriyet Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç.Dr.Necati Demir, Ordu’yu köy köy dolaşmış ve yerüstü kültür varlıklarını tesbit ederek, bunların envanterini çıkarmıştır. Bu çalışmayla maddi eserler fotoğraflanarak albümler hazırlanmış, sözlü kültür de kayda geçirilmiştir. Bunlar da Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları arasında yayınlanacaktır.
Bu kaynak dizisi, arşivlerden ve kütüphanelerden çıkarılacak diğer defter veya belge koleksiyonlarıyla olduğu kadar saha araştırmaları sonucu bölgeden derlenen kitabeler, efsaneler, vs... gibi diğer veri koleksiyonlarıyla devam edecektir.
Yayınlanmış ve yayına hazırlanmakta olan kaynaklardan hareketle bazı araştırmalar da yayınlanmış bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Bahaeddin Yediyıldız, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara 1985. On bin adet basılan bu kitabın mevcudu kalmamıştır. Yeni kaynaklar ışığında gözden geçirilerek yeniden kaleme alınacak ve yayınlanacaktır.
2. Bahaeddin Yediyıldız, Özkan İzgi. "1455 yılında Ordu ve yöresinde kullanılan şahıs adları", Şükrü Elçin Armağanı, Ankara 1983, s.361-368.
3. Bahaeddin Yediyıldız, "Ordu ili yer-adları" , Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi (Prof.A.Necati Akder Armağanı, Ankara 1984, XXII/ 1 -2), s.20-36.
4. Bahaeddin Yediyıldız, "Kimlik Bunalımı,", Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Bülteni (Kasım 1987. sayı:7), s.10-16.
5. Bahaeddin Yediyıldız, "Niksarlı Ahi Pehlivan’ın dârü's-sulehâsı" Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara, 1987, s.281-290.
6. Bahaeddin Yediyıldız "Ordu yöresine âit bazı folklor unsurlarının tarihî kökenleri”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, c- IV, Ankara, 1987, s.439-446.
7. Bahaeddin Yediyıldız, "Aybastı Kuzköy Yatırının tarihçesi", IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, c. IV, Gelenek, Görenek ve İnançlar, Ankara, 1992, s.269-275.
8. Bahaeddin Yediyıldız, “Millî kimlik ve tarih”, Tarih Boyunca Anadolu’da Türk Nüfus ve Kültür Yapısı, Ankara, 1995, s. 62-68.
9. Mehmet Öz, XV-XVI. yüzyıllarda Canik Sancağı, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1999.
10.Necati Demir, Ordu İli ve Yöresi Halk Kültürü (Yukarıda belirtilen proje çerçevesinde Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanacak)
11.Mustafa Özdemir, Bolaman Çayı Havzası’nın Coğrafyası (Yukarıda belirtilen proje çerçevesinde Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanacak).
12.Fatma Acun, Karahisar-ı Şarkî ve Koyulhisar Kazaları Örneğinde Osmanlı Taşra İdaresi –Sistem Yaklaşımıyla Bir Analiz- (Yukarıda belirtilen proje çerçevesinde Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanacak)
Bir taraftan bu ilmî kaynak yayınlarından ve araştırmalardan, diğer taraftan saha üzerinde bizzat kendisinin topladığı efsane, kitabe ve benzeri türdeki verilerden hareketle Ordu ve ilçeleri hakkında popüler yayınlar yapan Sıtkı Çebinin kitaplarını da burada zikretmek gerekir. Tarihi gerçeklerin geniş kitlelere ulaştırılmasının en iyi yollarından biri bu tür popüler eserlerin yaygınlaştırılmasıdır. Bu açıdan, Sıtkı Çebi’nin eserleri büyük bir görev ifa etmektedir. Bunlar arasında, daha önce yazmış olduğu Ordu ili ve 50.Yılda Ordu Şehri (Ordu, 1973) ve Çağlar içinde Ordu (Ordu, 1978) gibi eserleri yanında özellikle yukarıda bahsedilen kaynak ve araştırmaları popülerleştiren Bütün Yönleriyle dünden bugüne Ulubey (1995), Madenin Nabız Gibi Attığı Yer Kabadüz (1996), Kabataş İlçesi ve Köylerinin Tarihi (1991), Gülyalı (Ebülhayr) ve Köyleri Tarihi (1985), Çamaş’ın Tarihi (1991) gibi yayınları kolay okunabilirliği ve dağıtımı, dolayısıyla da bilginin popülerleştirilmesi açısından son derece önemlidir. Diğer taraftan, Sıtkı Çebi’nin Ordu Efsaneleri, Ordu Evliyaları ve benzeri çalışmaları bölgedeki folklorik verileri topladığından ilmî araştırmalar için önemli kaynak olma niteliği taşımaktadır. Mithat Baş’ın Mesûdiye (İstanbul, 1982)’si gibi eserler de bu açıdan önemlidir. Bu bakımdan, Sıtkı Çebi’nin toplamış olduğu verileri ihtiva eden çalışmalarından bazılarının, yukarıda bahsettiğimiz Ordu Yöresinin Kaynakları dizisi içinde yayını düşünülmekte ve bu yöndeki çalışmalar sürmektedir.
Bu araştırmalar ve değerlendirmeler devam edecek; bütün kaynakların yayını tamamlandıktan ve bu kaynaklar üzerinde beşeri bilimlerin bütün dallarıyla ilgili bilim adamlarının tahlil ve yorumları da yayınlandıktan sonra, Ordu Tarihi hakkında genel bir sentez gerçekleştirilecektir ki, işte asıl Ordu Tarihi o zaman ortaya çıkmış olacaktır. Ordu ile ilgili olarak bugüne kadar yayınlanmış bilgi ve belgelerin listesini ihtiva Ordu yöresi "bibliyografya”sı olarak, şimdilik Sıtkı Çebi’nin “Ordu Yöresi Tarihi Bibliyografyası” (Vakıflar Dergisi. Ankara. 1994, sayı. XXIII, s.343-352) adlı denemesinden yararlanılabilir.
* Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı, ANKARA
[1] Chronique de Trébizonde, (composée en Grec par Michel Panarète, publiée pour la première fois, d'après un manuscrit de Venise, par M.Tafel, à la suite des opuscules d'Eustathe, en 1829, et traduite en Français par M.Brosset Jeune), in Lebeau, Histoire du Bas-Empire, Paris, 1836, s.482-509.
[2] Bu kayıttan sonra, Bölük'ün ilk köyü olan Karye-i Meliklü'nün kaydı da şöyledir: "Karye-i Meliklü, tımar-ı Yenice Ağa veled-i Mustafa Ağa". Bu köyün ilk şahsı da şöyle kaydedilmiştir: "Pir Kadem, mezkur Kethüdâ dîvânbaşı-yı Geriş-i mezkur Meliklü"
(s.370).
[3] Şemseddin Kethüdâ'nın adı ayrıca bu Bölük'e bağlı Gücceklü köyünün mu'afları arasındadır: "müsellem Şemseddin Kethüdâ, dîvânbaşı, eşmez"(s.380). Bu da bölgeyi fetheden ve bölüğe adını veren Şemseddin Kethüdâ'nın hala hayatta olduğunu göstermektedir.
[4] B.Yediyıldız, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Ankara 1985, s.44 vd.
[5] Bucak, köşe ya da günümüzde doğrudan idari bir birim adı olarak kullanıldığı gibi, özel şahıs adı olarak da kullanılmaktadır. Bkz-Aydil Erol, Şarkılarla, Şiirlerle, Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Ankara 1989,s.48
[6] Bedir'e mensup kişilerden oluşan bölük, yani askeri birlik, sosyal grup ya da idari birim. Lü, lu eki alanlar hep aynı manayı taşımaktadırlar.
[7] Bz.B.Yediyıldız, Ordu Kazası, s.54 vd.
[8] Ayrıca özellikle bkz.B.Yediyıldız, Ordu Kazası..., s.52 vd.
[9] Bkz.B.Yediyıldız, Ordu Kazası, s.99.
[10] Ordu yöresinin kültür tarihiyle ilgili olarak yürütmekte olduğum bir araştırmada bunlar tahlil edilecek ve tanıtılacaktır.
Prof.Dr.Bahaeddin YEDİYILDIZ
