Herkese Merhaba,
Bursa Misi Kamp'ta dinlenirken zaman ayırıp bana sürekli sorulan "hangi araçla çekiyorsunuz?", "aracım şu marka; 6m karavan çeker mi?" vs. tarzı sorulara biraz da teknik açıklama getirerek yanıt vermek istedim. Gezenbilir'in bazı başlıkları altında bu bilgilerin -gözümden kaçmadıysa- biraz dolaylı olarak verildiğini gördüm; burada kendi anladığım dilde basitçe toparlayayım/anlatayım istedim.
Bildiğiniz gibi araç reklamlarında genel olarak "Bilmem kaç beygir gücündeki motoruyla falanca model" diye hep beygir gücü-BG (horse power-HP) öne çıkartılır. Tüketici olarak bizlerden de "aman ne güçlü araba, hemen alayım" diye heyecanlanmamız beklenir. Halbuki "beygir gücü" tek başına hiçbir şey ifade etmez.
Dolayısıyla "90BG aracım var; karavan çekebilir miyim?" sorusu doğru bir soru değildir; zaten eksik/yanlış soruya verilen yanıtların uzunluğundan da meseleyi anlayabilirsiniz.
Konuyu anlamamız için bilmemiz gereken tek bir formül var:
Beygir Gücü = Tork x Motor Devri
Bu formülden Beygir Gücü'nün sabit bir değer olmadığını; "Motor Devri" -yani RPM- arttıkça beygir gücünün de artacağını anlıyorun. Bu yüzdendir ki 90BG dediğiniz bir araç ancak belli bir motor devrinde bu gücü sağlayacaktır. Örneğin rölantinin biraz üzerinde, 2000 devir/dakikada motor sadece 65BG güç üretiyor olabilir.
Bu yüzden arcın teknik verilerine baktığınızda azami beygir gücünün (mesela 90BG) yanında kaç devirde bu gücün sağlandığını görürsünüz. Örnek olarak
90BG @4400 RPM motorun ancak 4400 devirde "bağırırken" 90 beygir güç üretebildiğini gösterir - ki çoğumuz benzin tasarrufu vs. nedeniyle yüksek viteslerde giderken ortalama 2500-3000 devirde kullanırız arabamızı. Reklamlara aldanmamak için bir sebep daha
Peki "Tork" nedir? Tork, kısaca bir cismin dönmesini sağlamak için uygulanan kuvvettir. Örneğin aracımızda motordan gelen gücü tekerleklere ileten şaftın dönmesi için gerekli kuvvettir. Karavancılık açısından da "tork" hakkında bundan öte bir şey bilmemiz gerekmez aslında -biriminin Nm (Newton-metre) olmasını bilmek bile fuzulidir.
Formülümüze geri dönersek: Tork ne kadar yüksekse, aynı beygir gücünü sağlamak için motorun daha düşük bir devirde çalışmasının yeterli olacağını görebiliriz -ki bu iyi bir şeydir; çünkü karavanı çekerken motorun düşük devirde; zorlanmadan, sakin sakin çalışmasını isteriz.
Öte yandan Tork da, sabit bir değer olmayıp, aynen beygir gücü gibi motor devrine bağlı olarak değişir. Bu yüzden de teknik verilerde azami tork değeri
150Nm @4000RPM şeklinde gösterilir.
Demek ki elimizde bir Beygir Gücü bir de Tork var ve bu değerlere göre bir karar/yanıt vermek gerekir.
Bu değerlerin partikteki anlamını kavramak için karavancı olmadan önce yoğun olarak içinde bulunduğum motosiklet dünyasından bir örnek vereyim:
BMW R1200 RT, çok popüler olan bir touring motosiklettir. Uzun yol sürüşleri için ideal bir makinadır (buradan bas Avrupa'yı dolaş geri dön).
Teknik verileri: 1200cc / 109HP @7750RPM / 120Nm @6600RPM
Benim çok keyifle kullandığım Kawasaki VN1600 ise bir chopper motosiklettir. PowerCruiser denen chopper'ların güçlü, uzun yol için tasarlanmış üst segment bir motordur.
Teknik verileri: 1600cc / 66HP @4700 RPM / 127Nm @2700RPM
Burada 1200cc motor 109HP üretirken 1600cc motor sadece 66HP üretiyor; yarısından biraz fazla sadece! Teknik verilerde bunu okuduğumda yüzüm düşmüştü; "acaba dandik bir motor mu aldık; bu ne pespaye değerdir" diye epeyce tedirgin olmuştum.
Oysa tork değerlerine baktığınızda BMW'deki değerden daha yüksek bir torkun çok daha düşük bir motor devrinde sağlandığını görüyoruz. Bu da pratikte düşük devirde giderken bile hissettiğiniz çekiş gücünün yüzünüzde bir gülümse olarak yansımasını sağlıyordu.
BMW'nin arksaında 1 tonluk bir karavan bağlasanız, çekmek için motorun neredeyse patlayacak noktada çalışması gerekirken Kawasaki aynı karavanı neredeyse rölantide zorlanmadan hareket ettirir; yokuşlarda da size "daha gideyim mi" diye sorardı.
Demek ki karavan/römork çekmek için önemli olan değer "Beygir Gücü" değil "Tork"'tur.
Aracınızın (azami) Tork değeri ne kadar yüksekse ve bu torku ne kadar düşük devirde sağlıyorsa karavanınızı o kadar rahat çekersiniz.
Karavan çekmek için kullandığım iki aracın karşılaştırması:
Infiniti QX4 Benzinli: 3300cc / 170HP @4800RPM / 200Nm @2800RPM
SsangYong Actyon Dizel: 2000cc / 141HP @4000RPM / 310Nm @2700RPM
Benzinli Infiniti ile 1.5 Tonluk bir karavanı çekerken özellikle %7-%10'luk dik rampalarda motor 4500-5000 devirlere çıkarak zorlanıyordu. Buna karşılık Ssangyong ile aynı karavanda dik rampalarda dahi 3000 devrin üstünü görmedim; çekiş çok daha rahat. Beygir gücü
%20 daha az olmasına karşın aynı devirlerde tork (çekiş gücü)
%55 daha fazla. Sonuç olarak yakıt ekonomisi açısından da SsangYomg yaklaşık %25 daha az maliyetli.
Buradan yola çıkarak kabaca şu tavsiyelerde bulunabilirim:
- 1 Ton'a kadar karavanlarda 150 Nm- 200Nm @2800RPM
- 1 Ton üstü karavanlarda 250Nm - 350Nm @2800 RPM
gibi değerler çekici araç seçiminde referans alınabilir. Bunlara yakın tork değerlerinde devir ne kadar düşük verilmişse o kadar iyidir. İster aracınız 80 Beygir olsun, isterse 180 Beygir
İkinci bir nokta da şu ki: Dizel motorlar bu tür karavan/römork/yük çekmek için daha uygun motorlardır; çünkü aynı hacimdeki benzinli akranlarına göre daha yüksek tork (çekiş gücü) üretirler. Bunun sebebi de dizel motorun çalışma prensibi gereği piston kollarının yakıtı sıkıştırmak için daha uzun bir yol katetmeleri. Saat sabahın ikisine gelmiş; daha fazla detaya girmeyelim.
1 Ton ve üstü karavan çekecekseniz, yol yapacaksanız, mümkünse dizel araç alın; rahat edin.
Merak edenler için; SsangYong Actyon Sports (2011 model/Dizel/Otomatik) Adria Adora 5.93UP (1.480kg) çekerken 100km'de 10Lt yakıyor. Bugünün hesabıyla 35kuruş eder. Infiniti'ye bu kadar zaman eziyet etmişiz.
Sevgiler,
Behçet Tolga
