Ynt: '79 Cj 5 , Bu Da Bizim Ailenin Kötü Çocuğu
cj5 ci' Alıntı:
motorum sıfır fakat karbüratörüm bakım istiyordu söküp temizleme yaptık kelebekler benimde aklımdan geçti karbüratör çok hassas bu konuda
Motorum sıfır deyince "sıfır motorda segman kaçağı olmaz" tezinin yanlış olduğunu hatırlatmak istedim. Aşağıdaki yazı kendimden alıntıdır, vosvoslar için yazılmıştır ama jeep'e de uyar
Segman Kaçakları
Segmanlar (piston rings) silindir ve piston arasında hareket eden, yanma haznesi ve yağlama sistemi arasındaki sızdırmazlığı sağlayan elemanlardır. İki adet kompresyon ve bir adet yağ ringi olmak üzere her pistonda üç adet bulunur. Motor çalışması sırasında silindirle hareketli temas halinde olduklarından, sürtünme nedeniyle kısa sürede aşınırlar.
Dört zamanlı motorlarda pistonun hareketini dört bölümde incelersek,
1. Emme hareketi (piston geride, emiş süpabı hava + yakıt karışımının girmesi için açık)
2. Sıkıştırma hareketi (piston öne doğru hareketli, her iki süpab kapalı)
3. Yanma, güç aktarma hareketi (buji ateşlenmiş, karışımın ani genleşmesi nedeniyle piston geriye doğru hareketli, güç kranka aktarılmış)
4. Egzos hareketi (piston öne doğru hareketli, egzos süpabı açık, yanmış gaz dışarı atılıyor)
Segmanların İşlevi ve Segman montajının önemi
Segmanlar yukarıdan aşağıya doğru ateşleme - kompresyon - yağlama olarak sıralanırlar. Yağlama segmanı en aşağıda bulunur. Kol yataklarında sorun olmayan, yani düzgün bir hareketle gidip gelen, yani piyasa tabiri ile sentesinde bir piston hiçbir zaman silindir iç yüzeyine temas etmez. Piston silindir içerisinde gidip gelirken silindir iç yüzeyine temas eden parçalar segmanlardır.
Orijinal segman takımında her ring üzerinde noktalanmış işaretler vardır. Bu noktalar pistonun üst tarafına gelecek şekilde ve segmanların açık noktaları (ring gap) birbirleriyle120 derece açı yapacak şekilde piston üzerindeki yuvalara yerleştirilirler. Bu açılı yerleşim, yağın yanma bölümüne, egzos gazının da kartere geçişini engeller. Bu işlem çok önemli olup montajda özel segman silindirleri kullanılır. Piston dışarıda iken segmanlar pistondaki yuvalarına uygun şekilde yerleştirilirler ve ince sacdan yapılan silindirle sabitlenirler. Piston silindirin içine bu şekilde sokulur ve montaj silindiri geri çekilir. Segmanların dış çapı, piston çapından daha büyük olduğundan piston silindir içine sokulduktan sonra içeride açılarak silindir iç yüzeyine, sızdırmazlık görevi yapacak şekilde basarlar. Ne yazıktır ki elinde uygun çapta montaj silindiri olmadığı için segmanları piston yuvalarına koyduktan sonra doğrudan silindire sokan, segmanları da konumlarının değiştiğini umursamadan tornavida ucu ile silindirin içine iten ustalar da gördüm.
Segmanların arasında yağ ve egzos gazı karışımı her zaman dolaşır ve segmanların bastığı silindir iç yüzeyindeki yağlamayı yapar. Uygun yerleştirilmeyen segmanlarda ring gap'ler aynı yönde olursa(özellikle kompresyon segmanlarında) egzos gazı yağın girişine izin vermez ve segmanların kuru çalışmasına, aşırı ısınarak silindirlere yapışmasına neden olur. Bunun adı piyasa tabiri ile segman sarmasıdır. Konu sarmadan açılmışken ;
Yatak sarması, krank'ın üzerine oturduğu, tutya bazlı yuvarlanma yüzeylerinin aşırı ısınma ile kranka yapışması,
Süpab sarması, aşınma nedeniyle süpab'ın eksenel hareketini salınımlı yaparak pirinç yataklarına (guide, piyasa tabiriyle gayıt) yapışmasıdır.
Bir de yaprak sarması ve lahana sarması var ki onlar konu dışında olmasına rağmen zeytinyağlı olanını tercih ederim.
Piston ringlerinin (segmanların) aşınması halinde;
1. harekette silindir içinde vakum olacağından bir miktar yağ, yanma odasına(silindire) girer ve karışımla birlikte yanar. Araçta yağ eksilmesi bu nedenledir. Egzosdan çıkan beyaz duman segmanların aşındığını ve aracın yağ yaktığını anlatır (yağ yakan araç siyah duman atar efsanesi yanlıştır, yağ yakan araç egzosdan beyaz duman, yakıt/hava oranı yakıt lehine olan araç siyah duman atar) 3.harekette yanma odası basınçlı olacağından bir miktar yanmış gaz segmanlardan geçerek yağlama bölümüne girer ve karterde birikir. Bu gaz karter havalandırma hortumundan hava filtresine gelir, rölanti ve çok yüksek devirlerde hava + yakıt karışımının oranını bozar. Araca gaz verdiğinizde yetersiz oksijen nedeniyle motor sarsıntılı çalışır, verim düşer, yakıt tüketimi artar.
Segman aşınmasını veya uygun pozisyonda yerleştirildiğini anlamanın yolu kompresyon testidir. Bu testte ısınmış olan motordaki bujiler teker teker sökülerek her bir buji yuvasına kompresyon test cihazı takılır. Normal, sağlıklı bir motorda yanma hareketi sırasındaki basınç 110-115 psi civarındadır. 100 psi kabul edilebilir bir değer olup 90 psi altındaki değerler yakın bir zamanda piston ringlerinin değişmesi gerektiğini (usta tabiriyle, segman atmak) gösterir. 80 psi altındaki değerler ise düşük kompresyon nedeniyle yakın bir zamanda motoru yakacağınızın işaretidir. Kompresyon test cihazı her tamircide bulunan (bulunması gereken) basit bir alet olup ölçüm yaptırmak vakit ve nakit açısından fazla birşey tutmaz. Ayrıca segman değişimi her ne kadar motoru indirmeyi gerektirse bile blok açılmayacağından işçiliği biraz daha düşüktür ve bir günde biter. Segman kaçağınız var, zaman ve para açısından uygun değilsiniz, ne yapabilirsiniz. Her 200-300 km de yağınızın seviyesini kontrol eder, eksilme varsa ilave edersiniz. Ateşlemede düzensizlikler yaşıyorsanız karterden hava filtresine giden hortumu hava filtresinden ayırıp motorun alt sacının yanından dışarı verebilirsiniz.
Bunlar geçici çözümler olup uzun vadede motoru yakmayı engellemez. Zaman zaman kompresyon testini yaptırın ve ölçüm sonuçlarına göre ilk fırsatta piston ringlerinizi değiştirin.
Not. Kompresyon testi sırasında silindirlerden sadece birinde veya ikisinde düşük basınç okunması o pistonlardaki ringlerin aşındığını göstermez. Genellikle aşınma dört pistonda da aynı olmalıdır. Farklı basınçlar o silindirdeki egzos süpabında oturma sorunu olduğunu gösterir. Bu süpab yuvasına yapışmış kurumlardan veya pas partiküllerinden olabilir. Motor çalışırken karbüratörün içine bir miktar motorin veya ince yağ dökerek gaz verirseniz bu pisliği rahatlıkla sökecektir.
Emin Alpgiray - www.vosvos.net - 2004
