Moğolistan,sibirya Ve Moskova Gezi Notları(03-16.temmuz.2017)

[vata]

Suhbatur Meydanı'nın çevresinde aynı zamanda bir başkent ruhunu yansıtan önemli resmi ve özel binalar yer almaktadır.Suhbatur Meydanı' nın doğu cephesinde yer alan somon pembesi renkli Devlet Opera ve Bale Akademik Tiyatro binası,1946-49 yılları arasında inşa edilmiş olup bu binanın solunda 2008 yılında inşa edilmiş,içinde dünyaca ünlü markaları barındıran ve şehrin yeni zenginlik sembolü 25 katlı ve 107 metre yüksekliğindeki Central Tower adlı gökdelen yer almaktadır.

Tiyatro binasının sağında ise 1970'lerden kalma ve içinde Moğolistan Ulusal Modern Sanat Galerisi ile bir kaç kültürel enstitüyü barındıran Kültür Sarayı yer almaktadır.







Kültür Sarayı








Devlet Opera ve Bale Akademik Tiyatro Binası







Central Tower gökdeleni

 

[vata]

Meydanın Barış Caddesi'ne bakan güney tarafında inşası 2009 yılında tamamlanmış,25 katlı ve 105 metre yüksekliğinde,çelik ile camın uyumlu beraberliğinin simgesi Blue Sky Tower adlı gökdelen dikkat çekmektedir. Bu köşede yer alan diğer önemli bina ise Moğol Kostümleri Müzesi'dir.









Blue Sky Tower gökdeleni



Meydanın batısında ise sırasıyla Moğolistan Ulusal Tarih Müzesi,sonra Moğol Sivil Toplum Kuruluşları Birliği binası(=монголын уйлдвзрчний звлзлийн холбоо),onun yanında Ulan Batur Belediye binası(=Хангарьд Палас=Hangarid Palas),sonra Ulan Batur Bankası 'nın merkez binası,sonra parlak renkli Golomt Bank merkez binası ve onun da yanında 1946-49 yılları arasında Çocuk Tiyatrosu olarak görev yapan ve 1992'den bu yana içinde Moğolistan Borsası görülmektedir.Bu binanın komşuluğunda ise Merkez Postanesi ve Moğolistan Telekomünikasyon Şirketi'nin merkezi ile arkasında Bogd Bank'ın merkez binası yer almaktadır.










Moğol sivil toplum kuruluşları birliği binası









Ulan Batur Belediye binası










Golomt Bank merkez binası











Moğolistan Borsası ve arkasında Bogd Bank merkez binası

 

[vata]

Suhbatur Meydanı'nı böylece tamamladıktan sonra sağa dönüp Barış Caddesi(=Энхтайвны өргөн чөлөө=Enhtaivni Örgön Çölö)'ne saptık ve burada bulunan postane ve telekomünikasyon merkezi binasının içinde yer alan banka şubesinde dövizimizi (1$=2.356 Tögrög) bozdurduk. Bundan sonra bir araç çevirip Jamyan Gungin Caddesi(=жamъян гyнгийн гудамжн =Jamyan Gungin Gudamj) üzerindeki Çoijin Lama Tapınağı Müzesi(=Чойжин ламын сүм музей=Çoijin Lamn Sum Muzey)'ne geldik.

Bu tapınak-müze,Bogd Han'ın kardeşi Luvsan Haidav Choijin Lama'nın ikametgahı imiş.İnşası 1904-1908 yılları arasında tamamlanmış olan tapınak,1938 yılında kapatılmıştır.Kapatıldıktan dört yıl sonra 1942 yılında müze olarak kullanıma dönmesi kararı verilen tapınak böylece yıkımdan kurtulmuş olup,halen müze görevini sürdürmekte ancak içinde ibadet yapılmamaktadır.Beş ayrı tapınaktan oluşan ve yaklaşık beş bin parça eserin sergilendiği bu müzenin hemen girişinde Maharaja Sum (=Maharaja Tapınağı) yer almaktadır.Bu ana tapınakta tarihi Buda olarak kabul edilen Sakyamuni,Çoijin Lama ve Bogd Han'ın öğretmeni Baltung Çoimba'yı simgeleyen heykeller bulunmaktadır.

Bu ana tapınak dışındaki tapınaklar;Sakyamuni'ye adanmış Zuu Sum, çeşitli tanrıların ünlü Moğol heykeltıraş Zanabazar tarafından yapılmış bronz ve ahşap heykellerini içeren Yadam Sum ve Zanabazar'ın Tibet'ten getirdiği küçük bir stupayı ve kendi resmini içeren Amgalan Sum'dur. Pazar ve pazartesi günleri kapalı olan müzeyi diğer beş günde 09-18 saatleri arasında ziyaret ücreti 8.000 Tögrög olup müzenin kapanış saatine denk gelmemiz nedeniyle içini gezemedik.




















Çoijin Lama Tapınağı Müzesi

 

[vata]

Saat 18'e yaklaşıyordu ve aynı araca tekrar binerek hızlı bir şekilde Cengiz Caddesi(=Чингисийн Өргөн Чөлөө=Çingisin Örgön Çölöö) üzerinde bulunan Tumen Ekh Grubu Tiyatrosu(=Түмэн эх чуулга =Tumen Eh Çulga) önüne geldik ve 4.000Tögrög(~6 TL) ödedik.


Tumen Ekh Grubu, Moğol geleneksel sanatlarını ve ülkenin kültürünü tanıtmak amacıyla 1989 yılında kurulmuş bir topluluktur.Yılın diğer aylarında yurt dışında turneye çıkan bu grubun,Mayıs-Kasım ayları arasında bu gösteri merkezinde her akşam saat 18'de başlayan gösterileri yaklaşık bir saat kadar sürmekte olup bilet fiyatı 25.000 Tögrög(~38 TL) 'dür.Bu tiyatroda,sanatçıların ses desteği ya da mikrofon kullanmadan sergiledikleri canlı performansları gerçekten izlemeye değerdir.
























Tumen Ekh Grubu Tiyatrosu'nun dışından ve içinden kareler

 

[vata]

Grubun gösterisi,at başlı keman olarak da adlandırılan morin huur (=морин хуур) adlı iki telli ve yaylı bir moğol çalgısının nağmeleri ile başlamaktadır.Morin huur çalgısı hakkında pek çok öykü bulunmaktadır.Rivayete göre Tanrı,çoban kuluna kanatlı bir at hediye eder.Her gece kanatlı atı ile uçan çobanı kıskanan bir büyücü hayvanın kanatlarını keser.Bu duruma dayanamayan at ,kısa zaman içinde kahrından ölür.Atını ölümsüz kılmak isteyen çoban,kemikleri ile boynunu,bağırsakları ile tellerini ve derisi ile de gövdesini yaptığı ve kuyruğu ile yayını süslediği bu çalgıyı icat eder.

Moğol müziği,doğa ile uyum içindeki sınırsızlık,özgürlük ve yaşamı ifade eden tınılardan oluşmaktadır ve sadece iki teli bulunan bu çalgıdan çıkan muhteşem nağmeleri dinlemek bize çok iyi geldi.Bu müziği çok iyi icra ettiği kabul edilen Şinetsog Geni (=Шинэцог Гени)'nin Gök Demir ya da Mavi Gök(=Хөх Төмөр=Höh Tömör) olarak tercüme edebileceğim bir performansını dinlemek isterseniz aşağıdaki linki tıklayabilirsiniz.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=Dq3BfDTzT0k




Moğolların,bu çalgıya olan sevgilerini başkentin dokuz merkez ilçesinden biri olan Han Uul(=Хан-Уулаа түшиж)'da Ulusal Sporlar Stadyumu'nun yakınında aynı ismi taşıyan ve şekil olarak da bu çalgıya benzeyen ve 309 metre yüksekliği ile ülkenin en yüksek binası olan Morin Huur Kulesi (=Морин хуур цогцолбор)’ne vererek gösterdiklerini bir dip not olarak belirteyim.














Morin huur ve diğer moğol müzik aletlerini kullanan müzisyenler

 

[vata]

Bundan sonra bizdeki kopuza benzeyen ve telli bir çalgı olan Tovşur(=товшуур) adlı çalgı eşliğinde ve Huumi(=xyymи) adı verilen ve gırtlak nağmeleri ile yapılan müzik gösterisini izledik.Size bir fikir vermesi açısından aşağıda bir linkini ekledim.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=Mdd8azZH2ro





Sırada Moğol halk dansları vardı.Özellikle el hareketleri çok etkileyici bu son derece hareketli gösteri,izleyicilerden uzun süre alkış aldı.















Halk dansları gösterisinden kareler



Sonraki sanatçı ise tovşur eşliğinde hikayeler anlatan Moğol destancısı (=Монгол тууль=Mongol tuuli) oldu.Aslında bu sanatçılar sadece kahramanlık destanları değil bozkır yaşamından kesitler içeren öyküler de sunmaktadırlar.Bu nedenle olsa gerek,bu sanatçılar için Moğol adetlerinin canlı ansiklopedisi de denilmektedir.










Huumi de yapan Moğol destancısı

 

[vata]

Destancının ardından sahne alan akrobatın nefes kesen şovundan sonra finalde dans sanatçılarının gösterisi vardı. Onlar da bize Moğolistan tarihi temalı dans ve koreografiler eşliğinde maske ile yapılan Şaman ritüeli dansı(=Цам бүжгийн=Tsam büjgin) gösterisini sundular.Saat 19.15 olup Moğol halk sanatı tarihindeki mini gezimiz sona erdiğinde "iyi ki izlemişiz" dedik.









Akrobat kız






















Şaman ritüeli dansı ve final

 

[vata]

Tumen Ekh Tiyatrosu çıkışında araç bulamayınca Cengiz Caddesi üzerinde ilerlemeye başladık.Yaklaşık beş yüz metre sonra karşımıza Moğol Milli Kütüphanesi(=Монгол улсын үндэсний номын сан) =Mongol ulsin undesni nomın san) çıktı.Kuruluşu 1951 yılına uzanan ve yaklaşık üç milyon esere ev sahipliği yapan kütüphane,aynı zamanda dünyanın en büyük Budist el yazması ve sutra koleksiyonlarından birini de içermektedir.

Kütüphanenin hemen önünde 1905-77 yılları arasında yaşamış ve tam 27 dil bilmesi nedeniyle yaptığı çeviriler sonucu günümüz Moğol edebiyatına önemli katkılar sağlayan Rinçin (=Еншөөбү овогт Бямбын Ринчен or Ринчин= Yenşöbu ovogt Bıyambin Rinçin)'e ait bir heykel bulunmaktadır.















Moğol Milli Kütüphanesi ve önündeki Rinçin heykeli




Milli Kütüphane'nin karşısında yer alan Devlet Akademik Drama Tiyatrosu(=Улсын Драмын Эрдмийн Театр=Ulsin dramın yerdmin teatr) Cengiz Han caddesinin güneydoğu köşesini oluşturmaktadır.Gösteri için perdelerini 1963 yılında açan bu binada günümüzde opera ve çocuk tiyatrosu(=хүүхдийн театр=Huhdin teatr) faaliyet göstermektedir.









Devlet Akademik Drama Tiyatrosu

 

[vata]

Bundan sonra Cengiz Caddesi üzerinde yürümeye devam ederek önce Seul Caddesi(=Сөүлийн Гудамж=Söulin Gudamj)'ni sonra köşedeki Cengiz Han Bahçesi(=Чингис Хааны Цэцэрлэг)geçerek şehrin en önemli caddesi olan Barış Caddesi(=Энхтайвны өргөн чөлөө= Enhtaivni Örgön Çölö)'ne geldik.Bu cadde üzerinde doğuya doğru beş yüz metre ilerleyince Türk Büyükelçilik binasını gördük.İki ülke arasında 1969 yılında başlayan diplomatik ilişkiler sonrası,Ulan Batur’daki büyükelçilik binamız,1996 yılında faaliyete geçirilmiştir.Büyükelçilik binamızın hemen yanında Fransa karşısında ise Rusya büyükelçilikleri bulunmaktadır.








Cengiz Han Bahçesi










Türkiye Büyükelçiliği




Büyükelçilik binamızın önünden beş yüz metre daha ilerleyerek Barış Caddesi No:57 adresindeki Devlet Satış Mağazası(=Улсын Их Дэлгүүр =Ulsin İh Delgur) önüne geldik.














Devlet Satış Mağazası

 

[vata]

Komünist rejim döneminden kalma bir uygulama olan ve halkın gıda ve giyim ihtiyaçlarını bir arada gidermesi için açılmış devlet satış mağazaları günümüzde turistlere de hizmet etmektedir.Bu mağaza,başkentte sayıları on beş adet olduğu söylenen mağazaların en büyüğü imiş.Kelime anlamı büyük dükkan olan altı katlı mağaza,her gün 09-22 saatlerinde açıktır.Binanın zemin katında çok çeşit bulunan büyük bir süpermarket ve kozmetik bölümü,iki ve üçüncü katlarda giyim,kaşmir ve deri ürünler, dördüncü katta çocuk giyimi,beşinci katta elektronik bölümü ve son katta kitap,hediyelik eşya ve yerel kıyafetlere ayrılmış bölümler bulunmaktadır.































Devlet Satış Mağazası'nın içinden kareler

 

[vata]

Kaşmir keçisi ya da bilimsel adıyla Capra Hircus;Afganistan,Çin, Hindistan,Pakistan ve Moğolistan'da -30C’lik kış ve +40C’lik yaz sıcaklarının görüldüğü step ikliminde yaşayan bir keçi türüdür.Dünyanın en değerli yünü olan kaşmiri yaratmasının nedeni de bu iklim şartlarında, keçinin kendisini soğuktan korumak için geliştirdiği ipeksi iç tüyleridir. Asya steplerindeki soğuk kış aylarında,kaşmir keçisi uzun dış tüylerden oluşan paltosu yanında,iç kısımlarında çıkardığı bu incecik,ipeksi tüylerle kendisine soğuğa karşı dayanıklı termal bir iç çamaşırı yapmaktadır.İşte bu termal özellik kaşmirin,kışın olduğu gibi yazın da giyilebilmesine olanak vermektedir.Bölgelere göre değişmekle beraber her yıl mart ve mayıs aylarında çobanlar, tahtadan yapılmış özel işleme tarakları vasıtasıyla keçinin bu iç tüyünü hayvana hiç zarar vermeden alırlar.Eğer doğru zaman geçirilirse keçi,yaza hazırlık amacıyla tüyleri kendiliğinden dökmektedir.En iyi kaşmir,beyaz tüylü keçinin sırt ve omuz bölgelerinden elde edilmekte olup halen en kaliteli kaşmir,dünya üretiminin 3/4'ünü sağlayan Çin’den gelmektedir.

Taranan tüyler yıkanıp üzerindeki doğal kirlerden arındıktan sonra en ince ve en uzun olan iyi tüylerin seçilmesi için “dehairing” denilen işlemden geçirilir.Bir sonraki aşamada tüyler eğrilir ve boyanır.Uzun süren ve uzmanlık gerektiren bu süreç sonrası kaşmir endüstriyel kullanıma hazır hale gelmektedir.Olgun bir keçiden yılda yaklaşık 250 gram tüy elde edilir ancak işlemler sonrası bu miktar yaklaşık 100 grama düşmektedir.Ortalama bir kazak veya hırka için,hedeflenen yünün kalitesine göre 4-8 keçinin tüyü gerekmektedir.Kaşmir keçisinin diğer iklimlere kolay ayak uyduramaması,başka yerlerde yetiştirilme çabalarının kısıtlı başarı göstermesi,Asya steplerindeki çölleşme dolayısıyla ana vatanının sınırlarının daralması ve zahmetli bir işleme sürecinden geçmesine ilaveten dünyada katlanarak artan talep onu giderek değeri artan bir hammadde haline getirmektedir.Öyle ki günümüzde kaşmir ipekten daha değerli hale gelmiştir.Moğolistan'ı ziyaret edenlerin satın alabilecekleri en güzel hediye,Türkiye'den daha ucuza satılan kaşmir ürünler satın almalarıdır.
















Kaşmir keçisi











Kaşmir kaşkol 80.000 Tögrög (~120 TL)












Kaşmir eldiven 26.000 Tögrög (~40 TL)











Yak tüyünden atkı 46000Tögrög (~70 TL)

 

[vata]

Devlet Satış Mağazası’nda yaptığımız alışveriş sonrasında binanın hemen yüz metre karşısında eski başbakanlardan Balingiin Serendorj’un adını taşıyan Serendorj Caddesi(=Цэрэндорж гудамж=Serendorj Gudamj) üzerinde yer alan ve 2008 yılında tamamlanmış Beatles Anıtı (=Памятник Битлз=Pamiyatnik Bitılz) önünde bir hatıra fotoğrafı çektirdik.







Beatles Anıtı



Saat 22 sularında hava kararmaya yüz tutarken biz ilk günün programını bitirmeyi başarmış ancak o yoğunluk içinde bir şeyler yemek için fırsat bulamamıştık.Öte yandan hava serinlemeye başladığından ve elimiz kolumuz da alışveriş paketleri ile dolu olduğundan önce otele dönmeye karar verdik.Otelden çıktığımızda saat 22.30 olmuş ve hava kararmıştı. Yemek için tercihimiz otelimize 1.5 kilometre mesafedeki Baga Toiruu (=Бага тойруу),2 adresinde ve Metro Mall alışveriş merkezinin karşısında yer alan BD Mongolian Grill adlı bir Moğol barbeküsü restoranı idi.

Ülkenin geleneksel av partilerinin ardından ziyafet çadırlarında kılıçla dilimlenmiş et ve sebze karışımının kalkanların üzerinde,harlı ateşte pişirilmesi sonucu doğmuş Moğol barbeküsü(=монгольского барбекю =Mongolskogo barbekiu),bu ülkenin tüm dünyaya tanıttığı milli yemeği olup şehrin bir çok yerinde Moğol barbekü restoranları bulunmaktadır. Kaynağına kadar gelmişken böyle bir lezzeti ıskalamak istemedik.Bu amaçla internet yorumlarında bu işin en başarılı temsilcisi olduğu yazılan Go Mongo'yu tercih ettik ve şehirde başka şubeleri de olan bu restoran zincirinin ilk kurulduğu BD Mongolian Grill Restoran'a doğru hareket ettik.

Burada müşterilerin seçtiği malzemeler kılıçlarla karıştırıldıktan sonra eski kalkanları temsil eden kocaman ocakların üstünde kızartılıp tabaklara servis edilmektedir.Ayrıca et,balık,sebze sevenler türlü türlü soslarla kendi tercihlerine uygun zengin karışımlar oluşturabildikleri için Moğol barbeküsünde yaratıcılığın sonu yoktur.

 

[vata]

Yolumuzun üzerinde karşımıza bir Atatürk büstü çıkınca doğrusu şaşırdık.Eskiden tabelasında 5.okul yazarken,Türkiye'nin Moğolistan'a sağladığı eğitim desteği nedeniyle,2008 yılında alınan bir kararla adı Atatürk Okulu(=Ататуркийн 5-р бүрэн дунд сургууль) olarak değiştirilen bu okulun orta ve lise bölümlerinde toplam 3500 öğrenci eğitim alıyormuş.Okulun önündeki cadde de Ankara Caddesi adını almış.






















Atatürk Okulu'nun bahçesi ve Ankara Caddesi'nin levhası




Okulun önünde bir kaç kare fotoğraf aldıktan sonra restoranın önüne geldiğimizde bizi tatsız bir sürpriz bekliyordu.Başkentteki çoğu restoran saat 22 itibarıyla faaliyetini noktalıyormuş.Hele saat 24'ten sonra şehirde sadece gece kulüpleri açık kalıyormuş.Bu durum karşısında biz de b planı gereği bu restoranın hemen yanında yer alan Modern Nomads (=Модерн номадс) adlı restorana oturduk.Burada ev yapımı erişte ve sebze karışımının üstünün sığır etiyle kaplanması ile yapılmış Mongol Ordın(=Монгол Ордын)yemeği+biradan oluşan menüye 40.000 Tögrög(~60 TL) ödedik.



[/url]










Mongol Ordın(=Монгол Ордын) yemeği

 

[vata]

Bu güzel yemekten sonra günün finalini yapmak üzere Metro Mall alışveriş merkezinin yan tarafındaki Suhbatur Caddesi (=Сүхбаатарын гудамж=Suhbatarin Gudamj) üzerinde yer alan Chinggis Beer Club (=чингис-шар-айраг-клуб=Çingis Şar Ayrag Klub)'a gitmeyi ve burada kendi imalatları olan Chinggis lager adlı beyaz biraları ve Karakurum adlı esmer biraları kızarmış patates eşliğinde denemeyi planlamıştık.Ancak evdeki hesap yine çarşıya uymadı zira bu mekan da kapanmak üzereydi.Biz de bunun üzerine Suhbatur Meydanı'na giderek bu bölgenin gece görünümünü fotoğrafladıktan sonra otelimize döndük.













Moğolistan Parlamentosu








Kültür Sarayı ve Tiyatro binası








Suhbatur Meydanı'nın batı tarafındaki binalar

 

[vata]

Moğolistan'daki ikinci günümüz olan çarşamba sabahında otelimizdeki basit kahvaltının ardından saat 08.30'da çıkışımızı yaptık ve önceden ayarlamış olduğumuz araca binerek salı günleri kapalı olduğu için ziyaret etme imkanı bulamadığımız ve kaşmirden pulluğa,eyerden halıya varıncaya dek her şeyin son derece makul fiyatlarla satıldığı Ulan Batur’un Kara Market(=Black Market) olarak da bilinen ünlü pazarı Narantuul Market (=Нарантуул зах=Narantuul Zah)'i ziyarete gittik.

İnternet yazılarında bu pazar yerinde yankesicilerin cirit attığını okuduğum için tüm değerli eşyalarımızı sağlam ve fermuarlı ceplerimize naklettikten sonra dolaşmaya başladık.Henüz erken bir saat olduğundan tezgahlar yeni hazırlanıyordu ve hızlıca dolaştığımız pazarda bolca Çin malı eşyalar dışında kayda değer bir şey bulamayarak aracımıza geri döndük.

















Narantuul Market

 

[bartek]

Gitmiş gibi olduk. Teşekürler ayrıntılı anlatımınız için. Merakla bekliyoruz devamını.